منهج المقال في تحقيق أحوال الرجال
| نام کتاب | منهج المقال في تحقیق أحوال الرجال |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث (محقق)
استرآبادی، محمد بن علی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 114 /الف5م8 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال
محدثان شیعه - سرگذشت نامه |
| ناشر | موسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1422 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10019AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
منهج المقال في تحقيق أحوال الرجال، تأليف عالم و رجالى شيعه، ميرزا محمد بن على بن ابراهيم استرآبادى (متوفى 1028ق) استاد امين استرآبادى است. وى تأليف اين كتاب را كه در بين سه اثر رجالى او به «رجال كبير» مشهور است، در 986ق، در نجف به پايان برده است. در اين چاپ از كتاب در بالاى صفحه، متن «منهج المقال» و در ذيل صفحه، تعليقه وحيد بهبهانى بر كتاب منهج المقال آمده است.
ساختار
كتاب، شامل سه جزء (جلد) است كه در آن نام‌ها به ترتيب حروف الفباى حرف اول و دوم، تنظيم شده‌اند. دو جزء اول، حرف همزه و جزء سوم، حرف باء تا حاء را در بر گرفته است. در مجموع، 1328 نفر در منهج و 416 نفر در تعليقه معرفى شده‌اند.
در اين كتاب، نام كتاب‌هاى رجالى مورد استفاده و استناد نويسنده، ذكر شده و براى آنها رمزهايى تعيين شده است. همچنين در ابتداى كتاب، علائم اختصارى كه در سراسر كتابِ خود براى خاندان عصمت(ع) ساخته است و مدارك مورد استناد خود را ذكر مى‌كند. كتاب، داراى خاتمه‌اى شامل ده فائده رجالى است.
گزارش محتوا
اگرچه مضبوطترين، متقن‌ترين و مهم‌ترين كتاب رجالى قدما، رجال نجاشى است كه پايه كتاب‌هاى رجالى بعد از خود در ميان شيعيان است، اما جامع‌ترين كتاب رجالى، «منهج المقال» است كه به‌واسطه تأليف آن، مؤلفش را به صاحب رجال شهرت داده و بازمى‌شناساند[۱] كثرت تعليقات و حواشى كه بر كتاب زده شده، حكايت از اهميت اين كتاب و پذيرش آن از سوى محققين دارد[۲]
كتاب‌هاى رجالى اساساً وابسته به تأليفات قبل از خود و به‌ويژه رجاليون متقدم است؛ چون شالوده اين كتاب‌ها نام افرادى است كه گذشتگان، ذكر كرده‌اند؛ بنابراين هر تحقيق جديدى محدود به پژوهش‌ها و يافته‌هايى است كه تاكنون صورت گرفته و همين امر باعث شده علم رجال، دانشى بسته و محدود به نظر آيد. كتاب «منتهى المقال في علم الرجال» از ابوعلى محمد بن اسماعيل (معروف به رجال ابن على) از همين قسم است. اين كتاب كاملاً از «منهج المقال» استرآبادى و «حاشيه منهج المقال» از محمدباقر بهبهانى گردآورى و منتج شده است[۳]
بعضى از علماى رجالى چندين كتاب رجالى دارند كه محمد بن على استرآبادى با سه كتاب: رجال كبير (منهج المقال)، رجال وسيط (تلخيص الأقوال) و رجال صغير (توضيح المقال) از آن جمله‌اند[۴]؛[۵]
در ابتداى كتاب، مقدمه‌اى تحقيقى آمده است كه در آن شرح حال نويسندگان دو كتاب منهج و تعليقه آن و مطالبى در باره اين دو كتاب و نيز شيوه تحقيقى گروه تحقيق كتاب ذكر شده است. پس از آن تصاوير صفحات متعددى از نسخ كتاب ارائه شده است[۶]
پس از مقدمه فوق و پيش از شروع متن كتاب، پنج فائده به قلم وحيد بهبهانى آمده كه در آن نياز به علم رجال، گروهى از اصطلاحات فن رجال، امارات وثوق، مدح و قوّت راوى، برخى اصطلاحات اين كتاب و چگونگى شناخت حال راوى بيان شده است[۷]
در متن اثر، حالات راويان شيعه بنا بر آنچه علما نوشته‌اند و نيز سخن اهل سنت در اين باره و حتى شرح حال بعضى رجال اهل سنت ذكر شده است.
وضعيت كتاب
در تصحيح «منهج المقال» از شش نسخه و در تحقيق تعليقه وحيد بهبهانى از سه نسخه استفاده شده كه اطلاعات آنها در ابتداى كتاب آمده است[۸] اختلاف نسخ و آدرس مباحث در پاورقى كتاب آمده است. در انتهاى هر جلد، فهرست مطالب منهج المقال و تعليقه به‌تفكيك ذكر شده است.
پانویس
- ↑ باقرى خرم‌دشتى، ناهيد، ص 102
- ↑ مقدمه كتاب، ص 22
- ↑ متن کتاب، ص 104
- ↑ همان، ص 105
- ↑ دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ص 181
- ↑ مقدمه، ص 10 - 67
- ↑ متن كتاب، ص 71 - 177
- ↑ مقدمه، ص 35
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. باقرى خرم‌دشتى، ناهيد، «علم رجال و كتاب‌شناسى علم رجال»، فصلنامه كتاب، شماره 61، بهار 1384، ص 99 - 106.
3. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد هشتم، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1377.
پیوندها
مطالعه کتاب منهج المقال في تحقیق أحوال الرجال در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور