رجال السيد بحرالعلوم «المعروف بالفوائد الرجالية»
| نام کتاب | رجال السید بحر العلوم «المعروف بالفوائد الرجالیة» |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | فوائد الرجالیة |
| پدیدآورندگان | بحر العلوم، حسین (محقق)
بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی (نويسنده) بحر العلوم، محمد صادق (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 115 /ب3 |
| موضوع | حدیث - علم الرجال - شیعه
محدثان شیعه |
| ناشر | مکتبة الصادق (عليه السلام) |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1177 هـ.ش یا 1212 هـ.ق یا 1797 م |
| کد اتوماسیون | 10011 |
معرفى اجمالى
«رجال السيد بحرالعلوم» معروف به «الفوائد الرجالية» اثر سيد محمدمهدى بحرالعلوم طباطبايى (1155- 1212ق)، كتابى است رجالى كه در آن به معرفى بيوت رجالى شيعه، راويان احاديث پيامبر(ص) و ائمه(ع) و بيان برخى از فوايد رجالى پرداخته شده است. نگارش كتاب در سال 1212ق به پايان رسيده و با تحقيق و تعليق سيد محمدصادق بحرالعلوم و سيد حسين بحرالعلوم به زبان عربى منتشر شده است. از اين كتاب غالباً با عنوان «رجال بحرالعلوم» نيز ياد مى‌شود [۱].
ساختار
كتاب با دو مقدمه از ناشر و محققين آغاز و مطالب در چهار جلد، تنظيم شده است. نويسنده مانند ديگر بزرگان رجال، كتاب خود را به ترتيب حروف الفبا تنظيم كرده است. وى در اين اثر گران‌بها، روات حديث را به تفصيل نام برده و مشخصات كامل آنان را ذكر كرده است؛ مانند نام، نام پدر رواى، در چه زمانى زندگى مى‌كرده، از چه كسى نقل روايت كرده و يا از نظر علما قابل اعتماد است يا نه [۲].
گزارش محتوا
مقدمه ناشر كه بسيار مفصل است (حدوداً 195 صفحه)، داراى دو قسمت است: در قسمت اول كه به معرفى كتاب پرداخته شده، كل مطالب آن، به سه مرحله تقسيم و توضيح مختصرى پيرامون هر مرحله ذكر گرديده است </ref>مقدمه ناشر، ص8- 10</ref>. در قسمت دوم مقدمه، زندگى‌نامه مفصلى از نويسنده ارائه و طبقات مختلف خاندان بحرالعلوم، به‌صورت مفصل توضيح داده شده است [۳].
در مقدمه مختصر محققين به تقسيمات كتاب (سه مرحله و ملحقات آن كه از آن‌ها به چهار فصل تعبير شده)، اشاره شده است [۴].
در يك نگاه كلى، مى‌توان مطالب اين كتاب ارزشمند را در سه مرحله تقسيم كرد:
در مرحله اول، به معرفى، بررسى و نقد دقيق مهم‌ترين بيوت رجالى شيعه پرداخته شده كه از آن جمله است: آل ابى‌رافع، آل ابى‌شعبه، آل اعين، آل ابى‌صفيه، آل ابى‌اراكه، آل ابى‌الجهد، آل ابى‌الجهم، بنو الياس، بنو خالد، بنو عبد ربه، بنو يسار و ... [۵].
در مرحله دوم، اسامى صحابه و راويان پيامبر(ص) و ائمه(ع) با ذكر آراء رجاليون پيشين، انعكاس يافته و به نقد و بررسى آن‌ها پرداخته شده است.نويسنده در اين مرحله نيز ترتيب الفبايى را رعايت نموده و اشخاص مورد نظر را به صورت دقيق، مورد توثيق يا جرح قرار داده و شخصيت علمى وى را بررسى نموده است [۶].
از جمله اين افراد عبارتند از: ابراهيم بن موسى بن جعفر(ع)، ابراهيم بن مجاب، ابراهيم بن هاشم قمى، ابى بن كعب انصارى، احمد بن جعفر دينورى، احمد بن يحيى نحوى.
در سومين مرحله كه «فوائد رجالى» نام داشته و كتاب نيز به خاطر همين فصل به اين نام ناميده شده است، مباحث متنوعى مطرح گرديده است. از جمله اين مباحث، مى‌توان به امور زير اشاره نمود: رجال ارشاد؛ عدالت در راوى؛ شيوه صاحبان كتب اربعه در كتب خويش؛ شرح حال وكلاى امام زمان(عج)؛ تحقيق رجال سند رواياتى كه در الكافي ذكر شده است؛ تحقيق حال محمد بن فضيل راوى و توثيق فضيل بن يسار [۷].
در پايان كتاب، اجازاتى كه نويسنده از مشايخ و اساتيد خويش اخذ نموده و نيز اجازاتى كه ايشان به شاگردان خود اعطا نموده‌اند، به همراه ذكر زندگى‌نامه بسيط هريك از ايشان، توسط محققين كتاب، افزوده شده است [۸].
وضعيت كتاب
محققين اثر در پاورقى‌هاى بسيار مفصل و باارزش كتاب، علاوه بر ذكر منابع، به توضيح و تشريح برخى از كلمات و عبارات متن پرداخته‌اند.
فهارس كتاب، در پايان جلد چهارم جاى گرفته است. اين فهرست‌ها عبارتند از: فهرست محتويات كتاب و تعليقات؛ اعلام مذكور در كتاب و تعليقات؛ مصادر مورد استفاده نويسنده و محققين و فهرست اجمالى مطالب مجلدات چهارگانه.
منابع مقاله
1- مقدمه و متن كتاب.
2- ضميرى، محمدرضا، «كتاب‌شناسى تفصيلى مذاهب اسلامى»، برگرفته از پايگاه اينترنتى انديشه قم، مركز مطالعات و پاسخگويى به شبهات، مقالات، تاريخ و سيره، علما و بزرگان شيعه، مصنفات معروف علما، كتب رجالى، چهارشنبه 14 آبان 1393، به آدرس اينترنتى:
http://www.andisheqom.com/public/application/index/viewData?c \5762&t \article
3- نصيرى، على، «آشنايى با علوم حديث»، قم، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه قم، چاپ ششم، 1386.
پیوندها
مطالعه کتاب رجال السید بحر العلوم «المعروف بالفوائد الرجالیة» در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور