ابن جزله، یحیی بن عیسی
| نام | ابن جزله، یحیی بن عیسی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن جزله، اب‍و ال‍ح‍س‍ن یحیی
ابن جزله، اب‍و ع‍ل‍ی یحیی ح‍ک‍ی‍م ب‍غ‍دادی، یحیی بن عیسی |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 493 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE12258AUTHORCODE |
يحيى بن عيسى بن جزلة، ابوعلى شف الدين بغدادى، پزشك و داروشناس مسيحى است كه مسلمان شد. او در غرب به نام‌هاى بن جسله، بين جزله و بوهه هيليهه (ظاهرا تغيير يافته بوعلى) معروف است.
درباره تاريخ تولد او، آگاهى در دست نيست، ولى مى‌دانيم كه وى با المقتدى بامرالله معاصر بوده است. از اين رو، و با توجه به قراين ديگر، احتمال مى‌رود كه در دهه دوم سده 5ق متولد شده باشد. زيرا هنگامى كه در سال 466ق مسلمان شد، مردى ميان سال بود. سال درگذشت او را نيز مآخذ متقدم عموما 493ق كه نخستين سال اشغال بيت المقدس به دست صليبيان است، نوشته‌اند. اما برخى مانند قطفى و به پيروى از او ابن عبرى، درگذشت او را سال 473ق مى‌دانند كه درست به نظر نمى‌رسد. زيرا ابن جزله بيشتر آثار علمى خود را به نام المقتدى بامرالله تألیف كرده است كه در سال 467ق به خلافت رسيد و بعيد به نظر مى‌رسد كه آن آثار را در مدت 6 سال آخر زندگى خود نوشته باشد. خاصه آن‌كه ابن خلكان، «رسالة في الرد على النصارى» نوشته ابن جزله را در سال 485ق، نزد خود وى خوانده است.
ابن جزله، دانش پزشكى را در آغاز از مسيحيان كرخ بغداد و آنگاه نزد ابوالحسن سعيد بن هبةالله فراگرفت و در طب نظرى و علمى يكى از نام‌آوران عصر خود شد، چنان‌كه او را قرين ابن سينا، ابن بطلان و ابن تلميذ آورده‌اند. ابن جزله پس از فراگرفتن طب به تحصيل منطق همت گماشت و آن‌را نزد ابوعلى بن الوليد، شيخ معتزله- كه در علم كلام و منطق استاد زمانه بود آموخت و به دعوت استاد، اسلام را پذيرفت و گويا چون خطى نيكو داشت، براى نوشن سجلات به عنوان كاتب به خدمت ابوعبدالله دامغانى، قاضى القضات بغداد در آمد. وى همسايگان، فقرا و مساكين را بدون اجرت معالجه مى‌كرد و حتى هزينه داروى آنان را مى‌پرداخت. وى به ادبيات دلبستگى داشت و شعر نيز مى‌سرود، از قبيل قصيده‌اى كه در ستايش پيامبر اكرم(ص) سروده است. ابن جزله در بستر مرگ، کتاب‌هاى خود را وقف کتابخانه مقبره ابوحنيفه كرد. وى در طول زندگى پربارش، آثارى چند در زمينه طب و تاريخ به رشته تحرير درآورد كه برخى از آن‌ها به روزگار ما نيز رسيده است. مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از:
- تقويم الابدان في تدبير الانسان يا منهاج البيان في تقويم الابدان.
- منهاج البيان في ما يستعمله الانسان، کتابى است در داروسازى.
- الرد على النصارى. ابن جزله پس از پذيرش اسلام اين کتاب را در ستايش دين اسلام و انتقاد از مسيحيت، خطاب به راهبى به نام اليا به رشته تحرير درآورد.
- مختار مختصر تاريخ بغداد، گزيده‌اى از تاريخ بغداد خطيب بغدادى است.
- مدح الطب و موافقته للشرع و الرد على من طعن عليه، در فضائل طب است.
- الاشارة في تلخيص العبارة.
منابع
دايرة المعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، چاپ دوم، 1374، تهران ج3 ص234، على اكبر ديانت.