ممتحن‌الدوله، مهدی
| نام | ممتحن الدوله، مهدی بن رضاقلی |
|---|---|
| نام های دیگر | شقاقی، مهدی |
| نام پدر | |
| متولد | 1223 هـ.ش |
| محل تولد | |
| رحلت | 1299 هـ.ش یا 1327 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE9155AUTHORCODE |
«ميرزا مهدى خان شقاقى» فرزند رضا قلى، معروف به «ممتحن الدوله» در سال 1223ش در تهران متولد شد و پس از چند سال تحصيل در مكتب «سرخانه» و مدرسه جديد التاسيس دارالفنون، به سبب روابط خانوادگى به دستور شخص ناصرالدين شاه، با اولين هيئت دانشجويان ايرانى به پاريس اعزام شد و بعد از اتمام تحصيلات متوسطه و اخذ گواهينامه مهندسى معمارى از دانشكده معمارى (آرشيتكتور) پاريس در سال 1243ش به ايران بازگشت.
مخارج تحصيلى او به موجب گزارش ميرزا ملكم خان به ناصرالدين شاه، بالغ بر سيصد تومان شده بود. وى بعد از دو سال تحصيل مقدماتى، به پاريس آمد و پس از شش ماه، امتحان ورودى را گذراند و وارد مدرسه مركزى هنر و صنايع ساخت شد و بعد از سه سال، با ديپلم مهندسى راه و پل سازى، فارغ التحصيل شد.
خاطرات ميرزا مهدى خان شقاقى كه به كوشش حسينقلى خان شقاقى به چاپ رسيده است، در بردارنده نكات مهم و جالبى از نظام آموزشى معمارى در آن دوره است، براى مثال، او مى‌نويسد كه دانشجويان مى‌بايست براى ورود به سال دوم، پروژه عملى نقشه مريض‌خانه‌اى را به‌طور كامل ترسيم كنند.
همچنين در بخش ديگرى از خاطرات او در مورد شيوه آزمون معمارى در آن زمان آمده است كه كاغذ نقشه‌كشى، مى‌بايست روى تخته‌هاى مخصوص با يك ذرع و نيم طول و سه چارك عرض چسبانده شود و پس از اتمام آن مى‌بايست ورقه كاغذ را از روى تخته‌ها بردارند و امضا كنند و با يك شرح مبسوط راجع به آن، تسليم ممتحن كنند كه او نيز جزءبه‌جزء آن را رسيدگى مى‌كرد و نمره مى‌داد تا درجات فضل هر يك از دانشجويان معلوم شود.
او پس از بازگشت از فرانسه، با مشكلات خانوادگى متعددى روبه‌رو شد و مدت‌هاى زيادى را بدون شغل و با وضع مالى اسفناك سپرى كرد و تا 15سال، كسى براى كار طراحى ساختمان به او رجوع نكرد. كار به جايى رسيد كه مجبور شد به صورت عمله روزمزد به‌طور ناشناس در ساختمان‌هاى خصوصى مشغول به كار شود، تا اينكه روزى در سر ساختمانى، وزير امور خارجه وقت به طور اتفاقى او را ديد و به سبب شناختى كه از پدر وى داشت، او را به حضور ناصرالدين شاه برد.
او طى ملاقاتى كه با ناصرالدين شاه در بيرون شهر داشت، به دستور او، ساختمان قصر فيروزه را طراحى كرد، اما به دليل نپذيرفتن دخل و تصرف‌هاى شاه در طرح، اين كار از او گرفته شد. البته قصر فيروزه -با نقشه او- 4-5سال بعد به اتمام رسيد كه اكنون هم ساختمان آن باقى است.
وى به خاطر خدماتش در وزارت امور خارجه، به لقب ممتحن الدوله نايل شد و بعدها نيز نشان تمثال ناصرالدين شاه را به او اهدا كردند. او كه اولين معمار تحصيل‌كرده ايرانى بود، در سال 1299ش در 76 سالگى درگذشت.
آثار
1. خاطرات ممتحن الدوله.
2. رجال وزارت خارجه در عصر ناصرى و مظفرى.
وابسته‌ها
خاطرات ممتحن الدوله (زندگی نامه میرزا مهدی خان ممتحن الدوله شقاقی)