ابن ابیالدنیا، عبدالله بن محمد
| نام | ابن ابیالدنیا، عبدالله بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | ابن ابیالدنیا، اب‍وب‍ک‍ر ع‍ب‍د الله بن محمد
اب‍وب‍ک‍ر ع‍ب‍د الله بن محمد ع‍ب‍د الله بن اب‍ی ال‍دن‍ی‍ا ق‍رش‍ی، ع‍ب‍د الله بن محمد |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 281 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE608AUTHORCODE |
ابن ابى الدنيا، ابوبكر، عبدالله بن محمد بن عُبَيد بن سُفيان بن قيس قُرشى (208 - 281ق)، از جمله روات و محدثان است.
وى حديث را از راويان بسيارى همچون محمد بن حسين بُرجُلانى، ابويوسف احمد بن جميل مروزى و على بن جَعد جوهرى فراگرفت. ذهبى ضمن اشاره به اينكه نخستين استاد او، سعيد بن سليمان سعدويه واسطى بوده، گروه بى‌شمارى از آنان را نام برده است. كسانى چون حارث بن ابى اسامه، محمد بن خلف وكيع، محمد بن خلف بن مرزبان، عبيد الله بن عبدالرحمان السكرى و عمر بن سعد قراطيسى، از وى حديث نقل كرده‌اند.
ابن ابى الدنيا، در روزگار خود واعظ و سخنور مشهورى بود و زندگى منزهى داشت و از احترام ويژه‌اى برخوردار بود. آثار بازمانده از او كه تلفيقى از شعر و ادب و حديث است، نشانگر آن است كه وى به تهذيب اخلاق، عشق مى‌ورزيده است؛ ازاين‌رو، در بين آثار او کتاب‌هايى در نكوهش تنگ‌چشمى، ستمكارى، هوس‌رانى، رشك‌ورزى، ناسزاگويى و پرستش سراى ناپايدار اختصاص يافته است. طوسى و اردبيلى، او را «عامى‌مذهب» معرفى كرده‌اند و بغدادى او را شافعى‌مذهب خوانده است. وى به‌رغم اينكه پدرانش از موالى بنى اميه بودند، در اواخر عمر به سبب شهرت و آوازه نيكو، معلم چند تن از فرزندان خلفاى عباسى شد. وى در جمادى‌الاول 281، در بغداد درگذشت. يوسف بن يعقوب قاضى بن اسماعيل بصرى، بر جنازه او نماز گزارد، آن‌گاه در شونيزيه به خاك سپرده شد. اسماعيل بن اسحاق قاضى، درباره او گفته است: «دانش بسيارى همراه با او مرد».
ابن ابى الدنيا، تأليفات بسيار داشته و ابن جوزى شمار دست‌نوشته‌هاى او را بيش از 100 دانسته است. سبط بن جوزى بيش از 130 اثر او را شخصاً مى‌شناخته است. ابن كثير، بنا بر روايتى، تعداد تأليفات منسوب به وى را نزديك به 300 اثر نوشته است.
با بررسى فهارس نسخ خطى موجود در مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، 55 کتاب و رساله منسوب به ابن ابى الدنيا شناخته شده است كه 14 اثر از اين تعداد تاكنون چاپ و نشر يافته و بقيه به‌صورت دست‌نويس در کتابخانه‌هاى كشورهاى مختلف موجود است.
تأليفات
برخى از عناوين نسخ خطى آثار وى اينهاست:
- الاولياء؛
- التوكل على الله عز و جل؛
- حسن الظن بالله؛
- الحلم و ذم الفحش؛
- ذم الملاهى؛
- الشكر؛
- الصمت و آداب اللسان؛
- العقل و فضله؛
- الفرج بعد الشدة؛
- قضاء الحوائج و بعض الاصطناع؛
- مجانى الدعوة؛
- رسائل ابن ابى الدنيا في الزهد و الرقائق و الورع؛
- مقتل اميرالمؤمنين؛
- المنتقى من کتاب الرهبان؛
- من عاش بعد الموت؛
- اليقين؛
- نوادر الرسائل (حلم معاويه)؛
- ترجمه مقتل امام اميرالمؤمنين، على بن ابى‌طالب(ع) .
منابع مقاله
دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد دوم، ص 650 - 651.