تاريخ القرآن (زنجانی)
| نام کتاب | تاریخ القرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب وجیز یبحث عن سیره النبی الاکرم و القرآن الکریم و من حیث کتابته و جمعه و ترتیبه و ترجمه الی سائر اللغات |
| پدیدآورندگان | زنجانی، ابوعبدالله (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 72 /ز9ت2 |
| موضوع | قرآن - تاریخ
قرآن - جمع و گردآوری محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. |
| ناشر | منظمة الإعلام الإسلامي |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1404 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2959AUTOMATIONCODE |
معرفى كتاب
تاريخ القرآن تألیف ابوعبدالله زنجانى
كتاب پيرامون يكى از موضوعات مهم علوم قرآن نوشته شده است.
مؤلف كه خود از دانشمندان علوم قرآنى است و در اين زمينه تأليفات متعددى دارد، در اين كتاب مسالۀ تاريخ قرآن را مورد بحث قرار داده است وى مطالب را به صورت مختصر ولى گويا توضيح داده‌اند و از آنجا كه موضوع تاريخ قرآن با كتابت و خط در ارتباط مى‌باشد، در ابتدا وضعيت مردم عربستان هنگام بعثت پيامبر را، از جهت فرهنگى و نوشتارى، مورد بحث قرار داده آنگاه در باب اول، موضوع منشاء و تكامل خط كوفى و نسخ را تشريح مى‌نمايند و در ادامه كتاب قرآن در زمان پيامبر(ص)به دست صحابه همچون حضرت على(ع) ابن مسعود و ابن عباس را توضيح مى‌دهند و با ارائه جدولهاى مختلف كه در آنها ترتيب سوره‌ها بر اساس مصاحف صحابه آمده است، مسألۀ اجتهادى بودن ترتيب سوره‌ها به دست صحابه را نتجه مى‌گيرند.
در بخش پايانى كتاب، ديدگاه دانشمندان غرب نيست به قرآن را بيان مى‌كند و در اين باره ديدگاه نولدكه را دربارۀ تاريخ سوره‌ها بيان نموده، ترتيب سوره‌هاى مكى و مدنى را بر اساس نظر ايشان اعلام نموده است.
و در آخرين بحث كتاب، مسالۀ فواتح سوره‌ها را مطرح نموده و مى‌گويد مفسرين در اين باره ديدگاههاى مختلفى دارند كه اين خود دليل بر مبهم بودن موضوع مى‌باشد و پس از آن دو نظر را مورد پذيرش قرار مى‌دهد و آن اينكه:اين حروف دلالت دارند بر اينكه قرآن از همين حروف تشكيل شده، و ديگر اينكه، با آوردن اين حروف مى‌خواهد مشركين را به استماع قرآن فرا خواند.
با توجه به ويژگيهاى اين كتاب، به خصوص مختصر بودن آن از يك طرف و از طرف ديگر مورد پذيرش قرار گرفتن از طرف علماء اهل سنت به عنوان يك كتاب محققانه، اين كتاب مى‌تواند منبع ارزشمندى در مباحث تاريخ قرآن قرار گيرد.و جا دارد كه شرح‌هايى بر آن نوشته شود.
ساختار كتاب
كتاب داراى يك مقدمه و 3 باب است كه باب اول آن داراى 10 فصل و باب دوم آن نيز 10 فصل و باب سوم داراى 3 فصل مى‌باشد كه فهرست مطالب آن به شرح زير است.
مقدمه شامل: محمد(ص) و القرآن، ولادت پيامبر(ص)، وضع جهان هنگام تولد پيامبر، روش آن حضرت
باب اول شامل 10 فصل
فصل اول:حدوث خط در حجاز و انتشار آن
فصل دوم:شروع نزول وحى
فصل سوم:اولين آيه‌اى كه نازل شده
فصل چهارم:زمان نزول قرآن
فصل پنجم:پيرامون آموزش قرائت قرآن توسط پيامبر به صحابه
فصل ششم:كتاب قرآن هنگام نزول آن به دستور پيامبر(ص)
فصل هفتم:دربارۀ چيزهايى كه در زمان پيامبر(ص)قرآن بر روى آنها نوشته مى‌شد
فصل هشتم:اسامى كسانى كه در زمان پيامبر(ص)قرآن را جمع آورى كردند
فصل نهم: تاريخ نزول سوره‌ها
فصل دهم: ترتيب نزول قرآن در مكه و مدينه
باب دوم شامل 10 فصل:
فصل اول:قرآن در زمان ابى‌بكر و عمر
فصل دوم:قرآن در زمان عثمان
فصل سوم: ترتيب سوره‌ها در مصحف حضرت على(ع)
فصل چهارم: ترتيب سوره‌ها در مصحف ابى بن كعب
فصل پنجم: ترتيب سوره‌ها در مصحف عبدالله بن مسعود
فصل ششم: ترتيب سوره‌ها در مصحف عبدالله بن عباس
فصل هفتم: ترتيب سوره‌ها در مصحف امام صادق(ع)
فصل هشتم:قاريان هفتگانه و راويان مشهور آنها
فصل نهم:اعراب گذارى در قرآن
فصل دهم:نقطه گذارى در قرآن
باب سوم:اروپا و قرآن شامل 3 فصل:
فصل اول: ترجمۀ قرآن به لغات و زبانهاى غربى (اروپايى)
فصل دوم:ديدگاه بعضى از علماء اروپا دربارۀ تاريخ سوره‌هاى قرآن
فصل سوم:بحث دربارۀ فواتح سوره‌هاى قرآن
ويژگى‌ها
- مطالب كتاب به صورت خلاصه ارائه شده به گونه‌اى كه با كمترين حجم، مقصود اصلى در بيان موضوعات تشريح شده است.
- مقدمه-يكى از مباحث مهم در اين مقدمه، مسألۀ وضعيت جهان هنگام تولد پيامبر(ص) است كه مورد بررسى قرار گرفته است.
- باب اول-فصل اول-در اين فصل پيرامون سير تكامل خط عربى سخن مى‌گويد، در ابتدا ديدگاهها دربارۀ سير تكامل خط عربى را بيان نموده كه منشاء خط را سه خط:مصرى، فينيقى و آرامى دانسته‌اند كه خط فينيقى منشاء چهار نوع خط بوده كه يكى از آنها خط آرامى است كه خود منشأ شش خط بوده از جمله خط سريانى و نبطى، كه خط كوفى و نسخ از اين دو خط گرفته شده‌اند
- فصل اول از باب اول:در بخشى از اين فصل پيرامون سير تكامل و رشد خط در شهر مدينه بحث مى‌نمايد و توضيح مى‌دهند كه وقتى پيامبر(ص) وارد مدينه شد يك شخص يهودى وجود داشت كه كتاب را به يهوديان تعليم مى‌داد و تعداد اندكى از مسلمانان خط را مى‌دانستند و شخص پيامبر خود به گسترش خط و نشر كتاب
پرداختند.
- باب اول-فصل سوم:در اين فصل پس از بيان نزول قرآن كه تدريجى يا دفعى است بيان مى‌كند كه:ممكن است كه بگوئيم روح قرآن كه اغراض كلى آن است در شب قدر بر قلب پيامبر(ص)نازل شده سپس در مدت 23 سال بر زبان آن حضرت ظاهر شده است.
- فصل هفتم از باب اول:در اين فصل وسايلى كه قرآن در زمان پيامبر(ص) بر روى آن نوشته مى‌شد ذكر نموده و بيان مى‌كند كه كتابت قرآن در زمان پيامبر(ص) وجود داشته ولى بصورت پراكنده بوده است.
- باب دوم:در اين باب پس از ارائۀ جداولى كه در آنها ترتيب سوره‌ها در مصحف‌هايى همچون، مصحف حضرت على(ع)، ابن مسعود، ابن عباس و امام صادق(ع)، بيان شده است نتيجه مى‌گيرد كه اختلاف سوره‌ها در مصاحف صحابه، بيان گر آن است كه ترتيب
سوره‌ها به اجتهاد صحابه صورت گرفته است
- فصل ششم از باب دوم:در اين فصل قاريان هفتگانه را معرفى نمود. ضمن آنكه شرح مختصرى از زندگى آنها بيان شده است.
- باب سوم:در اين باب پيرامون غرب و قرآن سخن گفته در يك فصل ترجمۀ قرآن را به لغات و زبانهاى غربى بررسى و ديدگاههاى نولدكه دربارۀ تاريخ سوره‌هاى قرآن را ذكر مى‌نمايد
نسخه شناسى
كتاب يك جلد، متن آن عربى و داراى 116 صفحه مى‌باشد كه مشخصات آن به قرار زير است:
- نوع كاغذ:معمولى
- جلد:شوميز
- نوبت چاپ:نامعلوم
- تاريخ انتشار:سال 1404 هجرى قمرى
- ناشر:سازمان تبليغات اسلامى
- تيراژ:10000 نسخه
- داراى فهرست:
- الف:اعلام
- ب:مصادر كتاب
- ح:موضوعات كتاب
- مؤلف:ابوعبدالله زنجانى
- كتاب: تاريخ القرآن
در اين نسخه مقدمه‌اى از دكتر محمد امين استاد دانشگاه مصر وجود دارد.
اين اثر تاكنون دو بار به فارسى ترجمه گرديده است.