دور علماء الشيعة في مواجهة الإستعمار
| نام کتاب | دور علماء الشیعة فی مواجهة الإستعمار |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | دور الشیعة فی مواجهة الإستعمار |
| پدیدآورندگان | حسنی، سلیم (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 231/4 /ح5د9 |
| موضوع | اسلام و استعمار - مقاله‌ها و خطابه‌ها
اسلام و سیاست - مقاله‌ها و خطابه‌ها روحانیت - فعالیتهای سیاسی شیعه - روحانیت |
| ناشر | مرکز الغدير للدراسات الإسلامية |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | 16577 |
معرفى اجمالى
«دور علماء الشيعة في مواجهة الاستعمار»، تأليف سليم الحسنى، پژوهشى است كه در آن تاريخ سياسى معاصر ايران و عراق و نقش ضد استعمارى مراجع بزرگ شيعه مورد بررسى قرار گرفته شده است. كتاب در يك جلد به زبان عربى نگارش شده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و پنج فصل است. هريك از فصول نيز در ضمن چند بخش تدوين شده است.
گزارش محتوا
نويسنده در مقدمه كتاب به تأثير تشيع در حيات سياسى اجتماعى از زمان رسول خدا(ص) تا امروز اشاره كرده است (مقدمه، ص 9).
الحسنى به‌طور كلى، به دو محدوده مهم تاريخ سياسى معاصر؛ يعنى دو كشور اسلامى ايران و عراق پرداخته و حوادث مشروطيت در ايران و برخوردهاى مسلحانه شيعيان با انگلستان در عراق را مورد دقت قرار داده و زاويه‌هاى زندگى مراجع بزرگ شيعه را روشن كرده است. خلاصه مباحث فصول كتاب به ترتيب عبارت است از:
1. شيعه در جريان مشروطيت: نويسنده در ابتداى اين جلد به بازگشت سيد محمد طباطبائى شاگرد ميرزا محمدحسن شيرازى از عراق در اواخر عهد ناصرالدين شاه اشاره كرده است. آيت‌الله طباطبايى در ضمن خطبه‌اى در باره ضرورت تشكيل مجلس شوراى ملى براى اقامه عدل در شهرها سخن گفت (متن كتاب، ص 16).
در ادامه اين فصل، ديگر حوادث آن مقطع تاريخى تا زمان مهاجرت كبراى علما و مشروطه‌خواهان در سال 1324ق به قم (همان، ص 18) و مواضع و فتواى علماى نجف در قبال مشروطه‌خواهى مورد بررسى قرار گرفته است.
2. شيعه در برابر فعاليت‌هاى استعمار: در اين فصل از كتاب در دو بخش به حركت‌هاى ضد استعمارى شيعه در برابر استعمار انگليس و روسيه پرداخته شده است. هم‌زمانى اشغال طرابلس توسط انگليس با هجوم روسيه به ايران سبب شد كه علماى شيعه بر مواجهه با سياست استعمارى بيفزايند. شيخ محمدكاظم خراسانى، شيخ عبدالله مازندرانى و شيخ‌الشريعه اصفهانى از جمله كسانى بوده‌اند كه فتوايى را در مبارزه با استعمار صادر كرده‌اند و نويسنده متن فتاواى آنها را آورده است (همان، ص 54 - 60).
در مبارزه با استعمار روس نيز نويسنده با تأكيد بر اينكه سيد محمدكاظم يزدى با وجود عدم علاقه به حكومت ايران و عثمانى، با احساس خطر نسبت به بلاد اسلامى و تشخيص ابعاد تحدّى استعمارى روسيه، فتواى جهاد صادر نمود (همان، ص 64).
3. فعاليت مسلحانه شيعه در طول جنگ جهانى اول: نويسنده، جنگ جهانى اول را آغازى براى مرحله جديدى از فعاليت‌هاى سياسى علماى دينى شيعه بر ضد لوايح استعمارى دانسته است (همان، ص 75).
وى در بخش ديگرى از اين فصل به اعلان جهاد علما و وجوب دفاع از سرزمين‌هاى اسلامى در برابر انگليس پرداخته است؛ به‌عنوان مثال سيد كاظم يزدى در صحن علوى شريف بر منبر رفت و مردم را به دفاع از سرزمين‌هاى اسلامى فراخواند (همان، ص 82). در واقع موضع‌گيرى علماى شيعه در خلال جنگ جهانى اول، نمونه تجربه‌اى ارزشمند در تاريخ اسلامى معاصر بوده است كه در آن نقش عامل اعتقادى در موضع‌گيرى‌هاى علما در حوادث سياسى روشن مى‌شود (همان، ص 109).
4. قيام 1918م، نجف و نگاهى نو به موضع‌گيرى‌هاى آيت‌الله سيد محمدكاظم يزدى: در باره وى به جهت موضع‌گيرى‌اش در باره انگليس، اتهامات و ترديدهاى زيادى ذكر شده است. اين تهمت‌ها به جهت موضع سيد در قبال انقلاب نجف در سال 1918م، بوده است (همان، ص 117). نويسنده با تشريح ديدگاه وى در باره انگليس و بررسى منابع موجود، تصريح مى‌كند كه هيچ سند موثقى در دست نيست كه از علاقه وى به انگليس حكايت كند. بيشتر اين نظرات پس از اشغال عراق توسط انگليس و توسط نويسندگان انگليسى نوشته شده است (همان، ص 184).
5. حركت استقلال‌طلبانه شيعه از صلح تا قيام 1918 - 1920م: در اين فصل از كتاب سير استفتائات شيعه در شهرهاى نجف، كربلا، كاظمين و بغداد در طرد سيطره استعمارى انگليس در عراق مورد بررسى قرار گرفته است (همان، ص 226).
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتداى كتاب ذكر شده است. منابع مطالب با ذكر صفحه در پاورقى ذكر شده است. ترجمه‌هاى فارسى كتاب مورد بحث توسط محمدهادى باسخواه با نام «عالمان شيعه، روياروى استعمار» و نيز توسط محمد باهر و صفاءالدين تبرّائيان با نام «نقش علماى شيعه در رويارويى با استعمار» منتشر شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب دور علماء الشیعة فی مواجهة الإستعمار در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور