ترجمه و شرح بداية الحكمة
| نام کتاب | ترجمه و شرح بدایة الحکمة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | بدایة الحکمة. شرح |
| پدیدآورندگان | شیروانی، علی (مترجم و شارح)
طباطبایی، محمدحسین (نويسنده) |
| زبان | عربی
فارسی |
| کد کنگره | BBR 1392 /ب403 ش9 |
| موضوع | طباطبایی، محمد حسین، 1281 - 1360. بدایه الحکمه - نقد و تفسیر
فلسفه اسلامی |
| ناشر | دار الفکر ج: 1
بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم) ج: 2, 3, 4 |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | 5605 |
«ترجمه و شرح بداية الحكمة»، اثر دكتر على شيروانى، حاوى متن، ترجمه و شرح كتاب «بداية الحكمة» علامه سيد محمدحسين طباطبايى است كه به زبان فارسى و در سال 1370ش، نوشته شده است.
«بداية الحكمة»، در واقع، چكيده فلسفه صدرايى، موسوم به «حكمت متعاليه» بوده كه با آخرين سير تكاملى آن، تنظيم شده و مترجم معتقد است كه اين اثر، كاملا استدلالى بوده و در آن جز دليل و برهان، يافت نمى‌شود. به اعتقاد وى، اين كتاب، نوشتارى است پيراسته از حشو و زوائد، متين و استوار و به‌جرأت مى‌توان گفت مقامش در حكمت متعاليه، همسان منزلت «اشارات» بوعلى است در حكمت مشاء؛ عباراتش گرچه موجز است، مغلق نيست، در اختصار، جامع است و مهم‌ترين عناوين و موضوعات حكمت الهى را در بر دارد.
اما به نظر وى، ايجاز و اختصار عبارات كتاب و فشردگى مطالب عرضه‌شده در آن، موجب گشته است تا بسيارى از مقاصد آن، براى نوآموزان اين رشته، پوشيده مانده و دانشجويان، محتواى آن را آن‌گونه كه بايسته است، درنيابند و ازاين‌رو، وى ضروت نگارش شرحى كه مبين مقاصد كتاب و روشنگر محتواى آن باشد را احساس كرده و نوشتار حاضر، محصول تلاشى است كه در جهت پاسخ به اين نياز، انجام يافته است.
پيرامون اين اثر ارزشمند، نكاتى چند حائز اهميت گشته است از جمله اينكه:
1. در سراسر اين مكتوب، كوشش شده است كه پيش از بيان ادله و جرح و تعديل اقوال گوناگون، موضوع و محمول بحث، كاملا تبيين گردد و حدود و ثغور آن، مشخص شود؛ چرا كه شارح بر اين اعتقاد است كه در مسائل فلسفى، نوعاً تصور صحيح موضوع و محمول مسئله، از تصديق آن دشوارتر و بيشتر كج‌فهمى‌ها در مسائل فلسفى، در اثر نداشتن تصويرى صحيح از اصل مسئله است. وى مصرّا تأكيد دارد كه در بسيارى از موارد، پس از تصور صحيح موضوع و محمول قضيه، ديگر نيازى به اقامه دليل و برهان براى اثبات مدعا نيست و انسان خودبه‌خود، آن را خواهد پذيرفت.
2. از آنجا كه «بدايه» آكنده از استدلال و برهان است، در اين شرح، سعى شده تا هريك از براهين، در قالب منطقى قرار گيرد و تك‌تك مقدمات آن، در صورت نياز به شرح و توضيح، تبيين گردد و اگر در بعضى موارد، برخى از مقدمات، در متن نيامده، در شرح ذكر شود و هر دليل، به‌گونه‌اى تنظيم گردد كه دريافت و پذيرش آن، هرچه سهل‌تر باشد.
3. در تنظيم و نگارش اين شرح، از كتاب‌هاى فراوانى استفاده شده كه بيشترين سهم، از آن آثار شهيد مطهرى است، به‌ويژه پاورقى‌هاى اصول فلسفه و روش رئاليسم، شرح مبسوط منظومه و شرح منظومه؛ چرا كه شارح معتقد است استاد مطهرى، در حسن تقرير و شيوايى بيان، كم‌نظير بوده و دشوارترين مطالب را به آسان‌ترين وجه بيان كرده است؛ همان چيزى كه در سراسر اين شرح، مد نظر شارح بوده است، لذا در پاره‌اى موارد كه نحوه تقرير آن شهيد سعيد را در تبيين بهتر مطلب مفيد دانسته، آن تقرير را بدون تصرف، نقل كرده است.
شرح منظومه محقق سبزوارى و حواشى و تعليقات گوناگون آن، نهاية الحكمه و تعليقه آن و اسفار و شرح آن نيز از كتاب‌هايى بوده‌اند كه شارح، مراجعه دائم و مكرر به آن‌ها داشته است.
4. سعى شده است مطالب با عباراتى روان و سليس، بدون به‌كارگيرى اصطلاحات نامأنوس و به‌طور دسته‌بندى‌شده، عرضه گردد تا دريافت مطالب و به ذهن سپردن آن، هرچه آسان‌تر باشد.
5. پيش از اين ترجمه، ترجمه ديگرى نيز از همين شارح، به زيور طبع آراسته گرديده كه با استقبال بى‌نظيرى روبه‌رو گشته است، اما براى آنكه مجموعه حاضر، از هر جهت كامل باشد، شارح همان ترجمه را - البته با تجديد نظر و در پاره‌اى موارد، نگارش دوباره - در اين مجموعه ارائه كرده است.
كتاب با دو مقدمه از شارح، پيرامون بيان ويژگى‌هاى كتاب «بداية الحكمة» و شرح و ترجمه آن آغاز و مطالب در قالب چهار جلد عرضه شده است به شرح زير:
جلد اول، دربردارنده چهار بخش با عناوين زير مى‌باشد:
1. مباحث كلى وجود؛ در دوازده مبحث.
2. تقسيم وجود به خارجى و ذهنى كه در ابتداى آن، در مقدمه‌اى، به تاريخچه اين بحث و فهرستى از مطالب اين بخش، اشاره شده است.
3. تقسيم وجود به مستقل و رابط و تقسيم وجود مستقل، به لنفسه و لغيره؛ در سه مبحث.
4. مواد سه‌گانه وجوب، امكان و امتناع؛ در نه مبحث. در مقدمه‌اى در ابتداى اين بخش، تبعى بودن بحث از امتناع، ماده و اصطلاحات گوناگون آن و مواد سه‌گانه در منطق و فلسفه، بررسى شده است.
شرح حال خودنوشت علامه طباطبايى، سلوك عملى علامه به نوشته آيت‌الله ابراهيم امينى و سه دستورالعمل اخلاقى، به‌صورت ضميمه، در انتهاى اين جلد آمده است.
جلد دوم، هشت بخش را در خود جاى داده است كه عناوين آن‌ها به ترتيب عبارتند از:
5. ماهيت و احكام آن؛ در هشت فصل.
6. مقوله‌هاى ده‌گانه يا اجناس عالى‌اى كه انواع ماهيات بدان‌ها ختم مى‌شود. اين بخش كه موضوع آن از كتاب «مقولات ده‌گانه» گرفته شده است، داراى يك مقدمه در بيان موضوع و يازده فصل مى‌باشد.
7. علت و معلول؛ در يازده فصل.
8. تقسيم موجود به واحد و كثير؛ در ده فصل.
در جلد سوم، سه بخش جاى گرفته است كه عناوين آن‌ها عبارتند از:
9. سبق و لحوق، قدم و حدوث؛ در سه فصل.
10. قوه و فعل؛ كه با مقدمه‌اى در تعريف قوه و فعل آغاز شده و دربردارنده شانزده فصل است.
11. علم، عالم و معلوم؛ در دوازده فصل.
آخرين جلد، بخش دوازدهم، با چهارده فصل را در خود جاى داده است.
وضعيت كتاب
اين كتاب توسط آقاى فياض، نويسنده‌اى لبنانى كه در دانشگاه تهران فلسفه آموخته است، با كسب اجازه از نگارنده، به زبان عربى ترجمه و توسط مؤسسه دارالهادي در بيروت انتشار يافته است.
همچنين اين اثر، در نخستين جشنواره كتاب سال دانشجويى، برگزيده شد و از سوى رئيس مجلس شوراى اسلامى، لوح تقدير دريافت كرد و در برخى مجلات، مقالاتى در معرفى و بيان مزاياى آن، منتشر گرديد و بهترين شرح نگاشته‌شده بر كتاب «بداية الحكة» بشمار آمد.
فهرست مطالب هر جلد، در ابتداى آن جلد آمده است.
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته و در مواردى نيز، به توضيح و تشريح برخى كلمات يا عبارات متن پرداخته است.
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. پايگاه اطلاع‌رسانى تبيان نت، چهارشنبه، 11 آبان‌ماه 1390ش.
پیوندها
مطالعه کتاب ترجمه و شرح بدایة الحکمة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور