حجت موجه
| نام کتاب | حجت موجه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | مهم‌ترین اختلاف نظرهای شیعه و اهل سنت در مهدویت |
| پدیدآورندگان | اسفندیاری، مصطفی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 224 /الف5ح3 |
| موضوع | محمد بن حسن(عج)، امام دوازدهم، 255ق. -
مهدویت |
| ناشر | بصيرت |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 هـ.ش یا 1428 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE14402AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
حجت موجه پاره‌اى از اختلاف نظرهاى شيعه و اهل سنت در مهدويت، اثر فارسى مصطفى اسفنديارى، پژوهش و تحليل انديشه‌هاى فرق و مكاتب مختلف درباره مهدويت با تأكيد بر بررسى موارد اختلاف شيعه و سنى است.
ساختار
كتاب با مقدمه مؤلف آغاز شده و مطالب در شش فصل ارائه گرديده است.
نويسنده در خلال مباحث، ضمن يافتن مهم‌ترين اختلاف نظرهاى شيعه و سنى درباره مهدويت، تلاش كرده پاسخ‌هاى دقيق، مستند و مستدلى را براى پرسش‌هاى موجود در اين زمينه، از قبيل اين كه «آيا مهدى يك عنوان عام بوده و يا شخص معينى است؟»، «نام او و پدرش چيست؟»، «آيا متولد شده و يا در آينده به دنيا خواهد آمد؟» و... يافته و از رهگذر واكاوى در متون متواتر و صحيح دينى تاريخى، نتايج ارزشمندى به دست آورد.
وى به دنبال اثبات اين است كه از ديدگاه شيعه، مهدى موعود(عج) براى تداوم امر ولايت و امامت متولد شده و روزى به اذن خداوند ظهور خواهد كرد؛ اما سنيان معتقدند او در آينده متولد خواهد شد.
او ضمن بررسى مفاهيم مهدويت، مهدى، انتظار فرج، موعود و فوتوريسم، به مشتركات اديان در اين خصوص پرداخته و مبانى و مستندات قرآنى و روايى مهدويت را آورده است.
وى ضمن دفاع از تواتر احاديث مهدويت، به ارائه ديدگاه‌هاى عالمان غيرشيعى پرداخته و موارد اختلاف آن‌ها را با مبانى شيعه مشخص كرده است. او سپس اثبات مى‌كند كه انديشه مهدويت، از باورهاى اصيل اسلامى است كه در قرآن و سنت نبوى ريشه دارد.
در فصل آخر كه به منكران مهدويت اختصاص يافته، نگرش ابن خلدون و عبدالله بن زيد آل‌محمود نقد شده است.
كتاب، حاصل پايان‌نامه نويسنده در مقطع كارشناسى ارشد در رشته فلسفه و كلام اسلامى بوده و نكته قابل تامل آن، جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى در پايان هر فصل مى‌باشد كه به صورت خلاصه آورده شده است.
گزاش محتوا
مقدمه، ضمن توضيح واژگاه مهدى شخصيه و نوعيه، به برخى انگيزه‌هاى منكران مهدويت اشاره و آن‌ها را تشريح كرده است؛ از جمله: جهل و نادانى، انگيزه‌هاى سياسى و نابودى روح اميد در امت‌ها.
نويسنده در نخستين فصل، مفاهيم واژگان و اصطلاحاتى؛ مانند مسيانيسم، فتوريسم، انتظار فرج و... بررسى كرده و با ارائه شواهدى مستند، بر اين نكته تأكيد ورزيده است كه باورمندى به دولت مصلحى نجات‌بخش، باورى مشترك در ميان تمام بشريت است.
آنچه به نظر وى داراى اهميت بوده، ارائه شواهدى معتبر و مستند از بشارت‌هاى كتب آسمانى درباره آن موعود منتظر مى‌باشد كه هر خواننده‌اى را به تأمل و تفكر واميدارد؛ اين فصل گوياى اهميت و جايگاه اين مسأله بوده و همچنين پاسخى است، براى آن دسته از مستشرقان و يا مسلمانانى كه به نتوانسته‌اند، اهميت مهدويت را درك كرده و به انكار يا تضعيف پايه‌هاى اين باور اصيل انسانى - الهى پرداخته‌اند.
وى فصل دوم را، به تبيين دلايل اصالت اين باور اختصاص داده و طى آن با ارائه مداركى از نصوص دينى و آثار عالمان، به اثبات ريشه‌هاى عميق مسئله مهدويت پرداخته است.
در اين فصل، علاوه بر جمع‌آورى شواهد تاريخى مهدويت و اثبات پيشينيه آن در لابه‌لاى نخستين كتب و آثار برجاى مانده از پيشينيان، توجه ويژه‌اى به اصالت انديشه مهدويت در قرآن شده است؛ به اين منظور، نويسنده ابتدا مفاهيمى؛ چون «تأويل»، «جرى و تطبيق» را توضيح داده و آن‌گاه با ارائه نمونه‌هايى از برخى آيات، به اين مهم اقدام كرده است. ضمن آن كه، آنچه به عنوان دليل يا گواه در اين فصل مطرح شده، مدارك و شواهدى است از آثار و تفاسير عالمان شيعه و عامه كه هر يك با توجه به شأن نزول، نكات تفسيرى و تأويل آيات، به مسأله مهدويت اشاره نموده‌اند.
در سوم، به مهم‌ترين موارد اختلاف نظر مسلمانان در مسئله مهدويت، اشاره شده و عباراتى از عالمان مسلمان در اين باره عرضه گرديده است. در ادامه، نويسنده به اثبات تواتر احاديث و روايات مهدويت اهتمام ورزيده و به بررسى دسته‌هايى از روايات معتبر اسلامى پرداخته است تا در اين رهگذر، مطالبى؛ چون بشارت‌هاى نبوى به آمدن دوازده امام بعد از او، تصريح به نام آن‌ها، امامت قطعى ايشان و قرين بودن‌شان با قرآن، به اثبات برسد.
چهارم، اشاره به تعدادى از بشارت‌هاى نبوى درباره مهدى موعود(عج) و بررسى مفاد آن‌ها است. در اين فصل دسته‌هايى از روايات ضعيف كه در برخى از منابع روايى اهل سنت آمده است، مورد نقد و بررسى قرار گرفته و با ارائه دليل‌هاى علمى و معتبر، ضعف و بى‌اعتبارى آن‌ها نشان داده شده است. نويسنده در پايان با استشهاد به اظهارات و نوشته‌هاى برخى عالمان اهل سنت، بر اين نكته تأكيد كرده است كه مهدى موعود امامى است، از امامان اهل بيت نبوت كه از اولاد امام حسين(ع)بوده كه در نيمه شعبان 255ق متولد شده و فرزند امام حسن عسكرى(ع) است.
پنجم، به مهم‌ترين سرفصل‌هاى باور مهدويت در نگاه شيعه اماميه اشاره كرده و ضمن برشمردن ويژگى‌هاى معروف آن موعود منتظر، در يك تحليل جامعه و دقيق، مسئله ولادت آن حضرت، محل تولد و مراحل زندگى آن امام بزرگوار، مورد كنكاش و تحقيق قرار گرفته است. در اين رهگذر، به چندين پرسش درباره رمز و راز طول عمر، فلسفه غيبت و امامت در ايام كودكى و... نيز پاسخ داده شده است.
آخرين فصل، به منكران مهدويت و كسانى كه به تضعيف پايه‌هاى اين باور اصيل يا انكار و ردّ آن اقدام كرده‌اند، اختصاص داده شده و ضمن برشمردن نام برخى از ايشان، به نقد و ارزيابى انديشه‌هاى آنان پرداخته شده و تلاش شده است تا پاسخ‌هاى مستندى كه از سوى عالمان اهل سنت ارائه شده، در مقام نقد و بررسى جمع‌آورى شده و در پايان با جمع‌آورى رواياتى چند، پيامد انكار مهدويت متذكر گرديده است.
آن چه با مطالعه كتاب به دست مى‌آيد، عبارت از اين است كه: مهدى موعود(عج)، حقيقتى ريشه‌دار در تمام اديان و از جمله دين مبين اسلام بوده كه انكار هيچ منكرى را بر نتابيده و برخى آيات قرآن درباره ظهور او در آخرالزمان تأويل شده است. روايات مهدويت، متواتر بوده و هيچ خدشه و تضعيفى بر آن‌ها روا نيست. اين روايات آمدن مهدى معينى را با اوصاف خاص، بشارت داده و او را از ائمه اهل بيت(ع) و از خاندان رسول اكرم(ص) برشمرده است.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده مؤلف در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها به ذكر منابع و توضيح برخى كلمات و عبارات متن پرداخته است.
منابع
- مقدمه و متن كتاب.
- پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران، (1388)، «امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى(عليه‌السلام) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع رسانى اسلامى مرجع، ج2 ص1011.
- سايت خبرى حوزه نت.
- سايت خبرى آينده روشن.