ابن بطلان بغدادی، مختار بن حسن
| نام | ابن بطلان بغدادی، مختار بن حسن |
|---|---|
| نام های دیگر | ابن بطلان بغدادی، اب‍و ال‍ح‍س‍ن مختار بن حسن
ابن بطلان، ای‍وان‍ی‍س مختار بن حسن بغدادی، مختار بن حسن |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 455 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE10983AUTHORCODE |
ابن بطلان، ابوالحسن مختار بن حسن بن عبدون بن سعدون بن بطلان، مشهور به ابن بطلان يا ابن عبدون از اطباء مسيحى بغداد در قرن پنجم بوده است. وى مدتى نزد ابوالفرج عبدالله بن طيب بغدادى طب و فلسفه خواند و بزرگ‌ترين شاگرد و مورد احترام فراوان او بود. ابن بطلان مدتى نيز ملازمت ابوالحسن ثابت بن ابراهيم بن زهرون طبيب را داشت و از وى در پزشكى بهره گرفت و از ديگر استادان بغداد هم دانش آموخت. وى در علوم اوائل دست داشت و از راه پزشكى روزگار مى‌گذرانيد.
ابن بطلان در 439ق از بغداد خارج شد و پس از عبور از رحبه و رصافه به حلب رسيد. معزالدوله ثمال بن صالح مرداسى حاكم حلب او را استقبال كرد و محترمش داشت. وى در آنجا اجازه يافت تا قواعد عبادات مسيحيان آن شهر را تنظيم كند و قوانينى به اين منظور وضع كرد، اما مسيحيان حلب قوانين او را نپذيرفتند. گذشته از آن، محسود پزشك مسيحى ديگرى به نام ابوالخير ابن شراره واقع شد و از سوى او به فساد عقيده متهم گشت. ابن بطلان نتوانست بيش از اين در حلب بماند و از آن شهر خارج شد و در جمادى الاخر 441 به قسطاط مصر وارد گرديد و سه سال در اين ديار ماند. در اين زمان مستنصر بالله فاطمى خليفه مصر بود. سفر ابن بطلان را به مصر، عزم ديدار على بن رضوان طبيب و پزشك مشهور آن عصر دانسته‌اند.
در مصر ميان آن دو مناظراتى طبى و فلسفى درگرفت كه سرانجام كار به دشمنى كشيد. ابن بطلان بسيارى از آنچه ميان او و ابن رضوان گذشت، پس از خروج از مصر، در کتابى گرد آورد و ابن رضوان نيز در رد او کتابى نوشت. هيچ يك از آن دو کتابى ننوشته و رأيى ابراز نكرده است كه ديگرى آن را رد نكرده باشد. گفته‌اند كه ابن بطلان مردى شيرين سخن، ظريف طبع و در ادب و فروع آن ممتاز بود، ولى ابن رضوان در طب و علوم حكمت از او داناتر بود.
ابن بطلان سرانجام مصر را با دلتنگى به قصد قسطنطنيه ترك گرفت و يك سال در آن شهر ماند. وى در اواخر عمر به انطاكيه رفت. در آنجا ظاهراً مدتى نظارت ساختمان بيمارستانى را بر عهده داشت و چندى بعد در ديرى در همان شهر عزلت و عبادت اختيار كرد و در همانجا درگذشت. قفطى وفات او را 444ق مى‌داند، اما از آنجا كه ابن ابى اصيبعة تاريخ نگارش يكى از آثار او را 455ق گزارش كرده است، مى‌توان آن را نادرست دانست. ابن بطلان، چنانكه خود در شعرى ياد كرده هيچ گاه زن و فرزندى نداشت. وى داراى اشعار زياد و نكته‌هاى نادر و ظريف بود كه برخى از آنها در دعوة الاطباء آمده است.
ابن بطلان حوادث محيط و روزگارش را ثبت كرده است؛ از آن جمله پيداشدن ستاره‌هاى دنباله دار در445ق و بروز بيماريهاى مهلك و مردن انسانهاى بى‌شمار در قسطنطنيه است. وى همچنين از كم آبى نيل در تابستان 447ق و گسترش وبا به عراق و برخى حوادث و آفات ديگر ياد كرده كه موجب مرگ دانشمندانى چون ابوالحسن قدورى فقيه، اقضى القضاة ماوردى، ابن طيب طبرى، ابوالحسن صابى و ابوالعلاء معرى گرديد.
ابن بطلان در طب مرتبه‌اى والا داشت چنانكه ابن منقذ برخى از آرا و درمانهاى او را در کتاب الاعتبار تحت عنوان معجزات ابن بطلان آورده است.
آثار
- تقويم الصحة.
- دعوة الاطباء.
- فى تدبير الامراض.
- رسالة فى شرى الرقيق و تقليب العبيد.
- المقالة المصرية فى مناقضات على بن رضوان.
- مقال فى القربان المقدس.
منبع مقاله
دايرة المعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، چاپ دوم، تهران، 1377، جلد سوم،ص 120-119، محمد آصف فكرت.