الكشكول (شیخ بهایي)
الكشكول، معروف به «كشكول شيخ بهائى»، از نام‌دارترين تأليفات شيخ بهاء الدين، محمد عاملى، متوفى سال 1030ق، در سه جلد و به زبان عربى مى‌باشد، البته اشعار فارسى نيز در آن درج شده است.
| نام کتاب | الکشکول |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | شیخ بهایی، محمد بن حسین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | AC 106 /ش9ک5 |
| موضوع | ادبیات عربی - قرن 11ق. - مجموعهها
ادبیات عربی - مسایل متفرقه ادبیات فارسی - قرن 11ق. - مجموعهها |
| ناشر | مؤسسة الأعلمي للمطبوعات |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1403 هـ.ق یا 1983 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10193AUTOMATIONCODE |
كتاب، در حقيقت مجموعه‌ى گران‌سنگى از علوم و معارف مختلف مى‌باشد.
ساختار
كتاب، به‌صورت يك جنگ آزاد، شامل اشعار و مطالب نثر مورد علاقه شيخ بهايى است كه برخى از خود وى و برخى، گردآورى وى از ديوان‌ها و كتب مورد علاقه‌اش بوده است. اين مطالب، اغلب، بدون نظم خاصى به دنبال هم آمده‌اند.
گزارش محتوا
در ابتدا، شرح حالى از مؤلف محترم به همراه ذكر آثار و درجه‌ى علمى وى مطرح گشته است، سپس متن كتاب كه با مقدمه مؤلف محترم، آغاز شده است، درج گرديده است.
مى‌توان بهترين منبع براى گردآورى اشعار شيخ بهايى را، كشكول وى دانست؛ تا جايى كه به عقيده برخى از محققان، انتساب اشعارى كه در كشكول نيامده است، به وى ثابت نيست(از اشعار و آثار فارسى شيخ بهايى، دو تأليف معروف تدوين شده است؛ يكي، به كوشش سعيد نفيسى با مقدّمه‌اى ممتّع در شرح احوال شيخ بهايى، ديگرى، توسط غلام‌حسين جواهرى وجدى كه مثنوى منحول«رموز اسم اعظم» را هم نقل كرده است. با اين همه، هيچ‌يك از آن دو، حاوى تمام اشعار و آثار فارسى شيخ نيست).
«نان و حلوا» كه ازمثنويات معروف شيخ مى‌باشد، در سفر حج و بر وزن مثنوى مولوى سروده شده است و بهايى، در آن، ابياتى از مثنوى را نيز تضمين كرده است. او، اين مثنوى را به‌طور پراكنده در كشكول خود نيز نقل كرده و گردآورندگان ديوان فارسى وى، ظاهراً به علت عدم مراجعه دقيق به كشكول، متن ناقصى از اين مثنوى را ارائه كرده‌اند.
كشكول، اثرى است كه استفاده از آن بسيار دشوار است؛ كتابى است مفصل و بسيار بى‌نظم كه در آن، احاديث نبوى و تفاسير قرآنى و قواعد نحوى با داستان‌هاى سرگرم‌كننده و براهين هندسى و اشعار منتخب، در هم آميخته است.
كشكول بهايى، به سه جلد تقسيم يافته كه اين تقسيم، هيچ دلالتى بر موضوع مجلدات ندارد. تبويب روشن ديگرى هم در كتاب ديده نمى‌شود. مؤلف، خود، در مقدمه‌ى كتاب توضيح داده است كه چون وى فرصتى براى مرتب نمودن مطالب نداشته، آنها را به همان حال كه بوده‌اند رها كرده است.
تنوع عظيم مطالبى كه در كشكول آمده، نشان وسعت دامنه‌ى تحصيلات و علائق ادبى شيخ بهايى است.
وضعيت كتاب
كتاب، داراى پاورقى‌هاى زيادى است كه بيشتر پيرامون ترجمه و توضيح لغات مشكل در متن مى‌باشد.
منابع
- متن كتاب؛
- ترجمه مقاله‌ى دوين جى استوارت، به نام شيخ بهايى و كشكول او، نشر دانش، شماره 63، مترجم حسين معصومى همدانى؛
- مقاله دكتر محمد خدابخشى به نام دستى به كشكول.