تعليقة الهيدجي علی المنظومة و شرحها
تعليقة الهيدجي علی المنظومة و شرحها، اثر محمد هیدجی، شرح دو بخش از کتاب منظومه حکیم سبزواری به زبان عربی است. شارح، کتاب را در سال 1346ق، به پایان برده است...[۱]
| نام کتاب | تعليقه الهيدجي علي المنظومه و شرحها |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | هيدجي، محمد (نويسنده)
|
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | موسسة الاعلمي |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1365ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10894AUTOMATIONCODE |
آخوند هیدجی در این کتاب به شرح بخش منطق و حکمت منظومه ملا هادی سبزواری پرداخته است. در واقع این کتاب تعلیقه است بر قسمت منطق منظومه حاج ملا هادی سبزواری که به «اللئالي المنتظمة» موسوم است. لئالی و شرح آن که توسط خود حاجی نگارش یافته، یکی از متون محکم منطقی است که در حوزه‌های علمی بعد از حاشیه ملا عبدالله و شرح شمسیه و جوهر النضيد و شرح مطالع، تدریس می‌شود...[۲]
همچنین کتاب، تعلیقه‌ای است بر قسمت حکمت منظومه حاج ملا هادی سبزواری که به «غرر الفرائد» موسوم است. «غرر الفرائد» و شرح آن که آن نیز توسط خود حاجی نگارش یافته، یکی از متون دقیق و پرمحتوای فلسفی است و در حوزه‌های علوم عقلی قبل از اسفار اربعه ملاصدرا تدریس می‌شود. مرحوم سبزواری در این اثر گران‌سنگ و ارزشمند از آثار بزرگانی همچون: صدرالمتألهین، ابن سینا، قطب‌الدین شیرازی، محقق طوسی، میرداماد، محیی‌الدین بن عربی و دیگران بهره جسته و از این طریق زمینه را برای ورود در اسفار که با توجه و اشراف بر جمیع مشارب فلسفی و عرفانی و کلامی بنیان گردیده، فراهم نموده است...[۳]
شیوه کار شارع در این تعلیقه چنین است که ابتدا بخشی جزئی از کتاب منظومه را در گیومه می‌آورد، سپس آدرس آن متن را که شامل شماره صفحه و سطر می‌باشد، ذکر می‌کند و در ادامه شرح و توضیحات خود را قید می‌نماید.
شارح در این کتاب علاوه بر اینکه به شرح جملات پرداخته است، مباحثی از قبیل صرف، نحو و معجم را نیز آورده است؛ مثلا در بخشی از کتاب چنین می‌خوانیم: قوله: «کسا بکسر الكاف»، ص19، س12: کسا لباس معروفی است. کسا خبر است برای «التباين» و «جزئيا» در متن حال است از او...[۴]در جای دیگر می‌گوید: قوله: «بل كل مدرك»، ص38، س12: مدرک به صیغه اسم مفعول است...[۵]
ایشان در این کتاب از نظرات کسانی چون ارسطو...[۶]، افلاطون...[۷]، ابن سینا...[۸]، ملاصدرا ...[۹]، شهید ثانی...[۱۰]و... بهره برده است.
شارح در پایان کتاب، بیست‌ودو قاعده فلسفی را ذکر کرده است. قواعد مذکور، جزء شرح کتاب بشمار نمی‌رود، بلکه شارح برای بهره بردن بهتر خوانندگان حکمت به آن افزوده است.
اولین قاعده که مرحوم هیدجی به آن اشاره کرده است، این است: كل ما ثبت قدمه، امتنع عدمه...[۱۱]، که به فارسی چنین می‌شود: آنچه آغاز ندارد، انجام نپذیرد. وی قاعده بعدی را چنین مطرح نموده: هر چیزی که ماهیت دارد، معلول است...[۱۲]و برای این قواعد توضیحاتی را ذکر کرده است.
در ابتدای کتاب دو زندگی‌نامه از حاجی سبزواری و آخوند هیدجی آمده است. پاورقی‌ها به‌منظور رفع ابهام از برخی از محتویات کتاب و نیز مستندسازی مطالب آن اختصاص یافته است.
فهرست محتویات در پایان کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب؛
- رمضانی، حسن، «مروری بر آثار و تألیفات استاد فرزانه آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی»، نشر دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی، اردیبهشت 1374، درج در پایگاه اینترنتی تبیان، به آدرس: