مباحث في علوم القرآن
| نام کتاب | مباحث فی علوم القرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | صالح، صبحی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 69/5 /ص2م2 |
| موضوع | قرآن - تاریخ
قرآن - علوم قرآنی قرآن - وحی وحی و الهام |
| ناشر | الشريف الرضي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1372 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3135AUTOMATIONCODE |
معرفى كتاب
موضوع اين كتاب مباحثى است پيرامون علوم قرآن، كه در آن بعضى از موضوعات
مهم علوم قرآنى(از قبيل، علم مكى و مدنى، پديدۀ وحى-اعجاز قرآن و..)
بحث شده است، مطالب و مباحث كتاب، همانگونه كه مؤلف در مقدمۀ آن مى‌گويد
داراى نظم و ترتيب منطقى مى‌باشد كه از مسالۀ «وحى» شروع شده و به موضوع
«اعجاز قرآن» خاتمه پيدا مى‌نمايد.
نويسندۀ كتاب دكتر صبحى صالح از محققان، نويسندگان و اساتيد رشته‌هاى علوم اسلامى
و فقه اللغة دانشكدۀ ادبيات دانشگاه لبنان مى‌باشد كه
چندين نوبت كتاب مذكور را در دانشگاه دمشق تدريس نموده، و اين نشانۀ آن است
كه كتاب،داراى ويژگيهاى خاصى است كه مورد اقبال دانشگاهيان واقع شده است.
اين كتاب از زمان چاپ اول(كه در سال 1958 ميلادى صورت گرفته)تا كنون
بصورت كامل به فارسى ترجمه نشده است.حجة الاسلام محمد مجتهد شبسترى باب
اول و دوم آنرا با نام: «پژوهشهايى دربارۀ قرآن و وحى» ترجمه نموده و بخشهاى
ديگرى از آن نيز توسط دكتر محمد على لسانى به فارسى ترجمه شده است.
لذا شايسته است كه ترجمۀ كامل اين كتاب ارزشمند توسط صاحب‌نظران
و خبرگان اهل فن مورد نظر قرار گيرد تا فارسى زبانان بتوانند از آن بهرۀ كافى ببرند
دكتر صبحى صالح غير از كتاب مذكور آثار ديگرى همچون:
«علوم الحديث و مصطلحه» که يك دوره تاريخ حديث و دراية الحديث
مى‌باشد و نيز كتاب «دراسات فى فقه اللغة» و تصحيح نهج البلاغه» را
از خود به يادگار بر جاى گذارده است.
روحش شاد
روانش پاك باد
ساختار كتاب
اين كتاب شامل چهار باب در(هيجده فصل) و يك خاتمه مى‌باشد
باب اول:قرآن و وحى
فصلهاى اين باب عبارتند از اسامى قرآن و ريشه‌هاى لغوى آن،
مساله وحى و نزول تدريجى قرآن و اسرار آن.
باب دوم:تاريخ قرآن
اين باب داراى سه فصل زير مى‌باشد:
كيفيت جمع آورى قرآن و نگارش آن، سير تكاملى مصحف‌ها و
قرآنهاى عثمانى از جهت اعراب گذارى و رسم الخط و احرف سبعه كدام است؟
باب سوم:علوم قرآنى
اين باب شامل فصول زير مى‌باشد:
تاريخچۀ علوم قرآن، علم اسباب نزول، علم تشخيص آيات
مكى و مدنى، نگاهى كوتاه و گذرا به مسالۀ فواتح سور(حروف مقطعه)،
علم قرائت‌ها و توضيح اجمالى دربارۀ قاريان،دانش ناسخ و منسوخ،
علم رسم الخط قرآن،دانش محكم و متشابه
باب چهارم:تفسير و اعجاز قرآن
در اين باب چهار فصل وجود دارند:دانش تفسير قرآن از ابتدا تا كنون،
تفسير قرآن بوسيله قرآن، اعجاز قرآن(كه در آن مسالۀ:تشبيهات و
استعارات قرآن و مسالۀ مجاز و كنايه بحث مى‌شود) و
اعجاز در آهنگ(و الفاظ)قرآن.
و خاتمه كتاب.
ويژگى‌ها
1-در فصل سوم از باب سوم، مسالۀ شناخت آيات مكى و مدنى بحث شده
كه در آن ملاك جديدى را براى شناخت آيات مكى و مدنى بيان مى‌نمايند
و آن عبارت است از:وحدت موضوع كه دربارۀ آن
بطور كافى بحث نموده و براى شناخت آيات مكى و مدنى ملاكهايى را معين
مى‌نمايند.
2-در فصل دوم از باب اول-مسالۀ وحى مطرح شده كه در آن مباحثى را مطرح
مى‌نمايند كه قابل تامل و دقت مى‌باشد از آن جهت كه در كتابهاى قبلى اين بحث
بصورت واضح و روشن(كه در آن معناى وحى و نيز اقسام وحى ذكر شده باشد)بيان نشده است
3-در فصل دوم از باب دوم از اعراب گذارى و تكميلات ديگرى كه در رسم الخط
قرآنهاى عثمانى انجام شده بحث مى‌نمايند.و معتقد است كه قرآنها و مصاحف عثمانى كنونى
تكامل يافته نسخه‌هاى قبلى مى‌باشند.خود در اين باره مى‌گويد:آنچه مسلّم است اين است كه هر چه زمان
مى‌گذشت عنايت مردم به خواناتر كردن رسم الخط قرآن بيشتر مى‌شد و در اين راه اقدامات
گوناگونى انجام مى‌گرفت....ابوحاتم سجستانى دربارۀ اعراب قرآن كتابى تألیف كرد
و اين كتاب هم به تكامل رسم الخط مصاحف كمك فراوان نمود و اين تكامل همواره ادامه داشت
تا آنجا كه در پايان قرن سوم هجرى، رسم الخط قرآن از نظر كمال و زيبائى به حد اعلاى خود رسيد»(صفحۀ 94 كتاب)
4-در فصل هفتم از باب سوم كه پيرامون دانش رسم الخط قرآن سخن مى‌گويد
نظريۀ جديدى در رابطه با كتابت قرآن ارائه مى‌نمايند
5-مندرج كردن بحث‌هاى:منطوق و مفهوم، عام و خاص، مجمل و مبين و نصّ و ظاهر
در فصل واحد.
6-در فصل چهارم از باب چهارم، اعجاز در آهنگ‌هاى قرآن را به صورت جداگانه
بحث نموده است.
7-در فصل ششم از باب سوم پيرامون نسخ بحث مى‌نمايند، كه البته بصورت
كامل بحث نشده است با اين كه خود در مقدمه(صفحۀ 6) مى‌گويد باب سوم
داراى ويژگيهاى است كه از آن جمله در بحث ناسخ و منسوخ براى حل مشكل ناسخ
و منسوخ مطالبى مهم بيان مى‌شود همانگونه كه ملاحظه مى‌شود با اينكه خود اعتراف به اهميت اين بحث دارد ولى اقسام
نسخ و نيز آيات منسوخه و...بحث شده است.
8-در باب چهارم فصل اول، عنوان بحث، تفسير و تطور و تكامل آن مى‌باشد در حاليكه
در شرح و توضيحات متن روشهاى تفسيرى بيان شده است.
9-در پايان كتاب(به عنوان خاتمه) مطلب تازه‌اى وجود ندارد و مى‌توان گفت
خلاصه‌اى از مباحث قبلى است.
نسخه شناسى
كتاب يك جلد، متن آن عربى و داراى 382 صفحه است كه مشخصات آن به شرح زير است
1-نام كتاب:مباحث فى علوم القرآن
2-نام مؤلف:صبحى صالح
3-كاغذ:معمولى
4-چاپ:قديمى
5-جلد:شوميز
6-نوبت چاپ:پنجم
7-تاريخ انتشار:1968 م برابر 1348 ه-ش.
8-ناشر:انتشارات شريف الرضى.
متاسفانه نسخه حاضر بسيار نامطلوب چاپ گرديده از اين رو فهرست آن كامل نبوده
زيرا فهرست اعلام، آيات، احاديث، و...را ندارد، احاديث استخراج نگرديده و
موضوعات و مباحث هر فصل بصورت مستقل ذكر نشده و از آغاز تا انجام
هر فصل يك عنوان كلى بيشتر وجود ندارد در صورتيكه در مقدمه هنگام بيان
فصول كتاب، موضوعات گوناگونى را نام مى‌برد.
وابسته‌ها
پیوندها
مطالعه کتاب مباحث فی علوم القرآن در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور