أسرار العربية
| نام کتاب | أسرار العربیة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | هبود، برکات یوسف (محقق)
ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJ 6151 /الف2الف5 |
| موضوع | زبان عربی - نحو |
| ناشر | شرکة دار الأرقم بن أبي الأرقم |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1420 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15384AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
أسرار العربية معروف‌‌‌‌‌ترين اثر كمال‌الدين ابوالبركات، عبدالرحمن محمد بن ابى‌سعيد انبارى نحوى، معروف به ابن انبارى است كه به‌جرأت مى‌توان گفت كه وى عمده شهرت خويش را مديون اين کتاب است؛ زيرا بيشتر نويسندگان، حتى كسانى كه از ذكر فهرست آثار او خوددارى كرده‌اند، نام اين کتاب را در شرح احوالش آورده و به فايده و سهولت آن اشاره كرده‌اند .[۱]
موضوع عمومى کتاب، علل اعرابى و نحوى، اسباب تسميه كثيرى از اصطلاحات نحوى، اسباب تسميه حركات، صيغ جمع و... بوده و به زبان عربى و در قرن ششم نوشته شده و در سال 1419ق، با تحقيق بركات يوسف هبود عرضه گرديده است.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و نويسنده آغاز و مطالب در شصت و چهار باب تنظيم شده است.
معمولا مطالب كتب نحوى، بر اساس مرفوعات، منصوبات، مجرورات و مجزومات تنظيم و تبويب مى‌گردد، اما در اثر حاضر، اين چينش به چشم نخورده و مطالب به‌صورت پراكنده عرضه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق كه در سه قسمت ارائه گرديده، در ابتدا زندگى‌نامه مختصرى از نويسنده ذكر، سپس روش نحوى او در اثر حاضر شرح و در نهايت، اقدامات صورت گرفته توسط محقق، بيان شده است .[۲]
در پايان نيز اصطلاحات و رموز مورد استفاده در تحقيق و تعليقات کتاب، تشريح شده است .[۳]
نويسنده در تدوين مطالب کتاب، از اثر ديگر خود تحت عنوان «الإنصاف في مسائل الخلاف» و همچنين از كتب بصريون و نحويون، بهره برده است .[۴]
روش وى در نگارش اين اثر، اسلوبى منظم، سهل، واضح و به دور از تعقيد و تا حدودى، شبيه به اسلوب محمد حريرى در کتاب معروفش، با عنوان «شرح ملحقة الإعراب» بوده و به اعتقاد برخى، از بسيارى از مشكلات نحوى و منطقى كه در برخى از كتب ديده مى‌شود، مبراست .[۵]
در چينش مطالب کتاب، ترتيب خاصى به چشم نمى‌خورد. برخى از مطالبى كه نويسنده به آن‌ها پرداخته است، عبارتند از: اعراب و بناء؛ تثنيه و جمع؛ مبتدا و خبر؛ فاعل؛ مفعول‌به؛ نائب فاعل؛ نعم و بئس؛ تعجب؛ افعال ناقصه؛ حروف مشبهه؛ اغراء؛ تحذير؛ حال؛ تميز؛ استثناء؛ عدد؛ نداء؛ ترخيم؛ ندبه؛ حروف جر؛ اضافه؛ توابع؛ غير منصرف؛ حروف جزم، شرط و جزاء؛ معرفه و نكره؛ تصغير؛ نسب؛ حروف استفهام؛ حكايت؛ خطاب؛ اماله؛ وقف؛ ادغام و...
بااينكه نويسنده در اين کتاب، به آراء و نظريات خود تكيه كرده، اما در موارد زيادى نيز به تأييد آراء بصريون پرداخته است .[۶]
وضعيت کتاب
فهرست‌هاى مطالب، آيات قرآنى، احاديث نبوى، امثال، اشعار، رجزها، اعلام و قبايل و جماعات، اماكن و شهرهاى مذكور در متن، به همراه فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده محقق، در انتهاى کتاب آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع و اشاره به اختلاف نسخ، توضيحاتى توسط محقق، پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.
پانویس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن کتاب.
2. بجنوردى، سيد كاظم و همكاران (1377)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى (چاپ دوم)، تهران: مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 3، ص 45، نوشته: آذرتاش آذرنوش.