النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب

النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب

نام کتاب	النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب
نام های دیگر کتاب	سوال و جواب و اعراب
پدیدآورندگان	اهدل، عبدالرحمن‏ (نويسنده)
زبان	عربی
کد کنگره	‏‎‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏9‎‏ن‎‏3
موضوع	زبان عربی - نحو - پرسشها و پاسخها
ناشر	دار طيبه
مکان نشر	ریاض - عربستان
سال نشر	1425 هـ.ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE15210AUTOMATIONCODE

معرفى اجمالى

النحو المستطاب سؤال و جواب و إعراب، تأليف عبدالرحمن بن عبدالرحمن شميلة الأهدل، يكى از نحويان معاصر، است كه به زبان عربى و در دو جلد به نگارش درآمده است.

موضوع كتاب، چنان‌كه از اسم آن برمى‌آيد، بيان مباحث مختلف علم نحو و تطبيق قواعد نحوى بر اعراب قرآن كريم و ارائه شاهد مثال‌هاى متعدد قرآنى و اشعار شاعران عرب در مورد هريك از احكام نحوى مورد بحث است.

ساختار

در مقدمه كتاب، نگارنده به چگونگى تدوين كتاب و انتشار متعدد آن در زمان كوتاه به جهت استقبال علاقه‌مندان به علم نحو از آن، اشاره كرده و توضيحاتى اجمالى راجع به محتواى كتاب و نحوه تدوين آن ارائه نموده است. .

كتاب، به‌صورت سؤال و جواب تنظيم شده است.

گزارش محتوا

در ابتداى جلد اول، تعريفى از علم نحو و موضوع و فايده آن مطرح شده و اقسام كلمه و كلام كه موضوع علم نحو است مورد بحث و بررسى قرار گرفته است، آن‌گاه نويسنده به بحث در مورد معرب و مبنى و معنا و اقسام آنها پرداخته و نحوه شناسايى اعراب و علايم آن‌ها را بيان نموده و اعراب ظاهرى و تقديرى و فرق ميان آنها را همراه با ذكر نمونه توضيح داده است.

در ادامه، وى به بحث در مورد احكام نحوى مربوط به اسم و انواع آن پرداخته و اسامى غير منصرف و علل منع صرف آنها، احكام مربوط به اسامى نكره و معرفه، ضماير و اقسام آنها، اسامى علم، اسامى اشاره، اسامى موصول و اسم معرفه به «ال» و احكام نحوى مربوط به هريك از آنها را بررسى نموده است.

در همين راستا، نويسنده به بيان احكام اسامى مرفوع مانند: فاعل، نائب فاعل، مبتدا و خبر، اسم افعال ناقصه، خبر حروف مشبهة بالفعل، اسم حروف مشبهه به ليس، اسم لاى نفى جنس، اسم افعال مقاربه و افعال قلوب و ساير اسامى كه در جمله، مرفوع واقع مى‌شوند، پرداخته و قواعد نحوى مربوط به هريك از آنها را بيان كرده است.

در مورد شرح هريك از قواعد نحوى مذكور، نويسنده شاهد مثال‌هايى از آيات قرآنى و اشعار شاعران معروف و قديمى عرب ارائه نموده و ذيل هريك از اين شاهد مثال‌ها توضيحات خود را مطرح كرده و به تجزيه و تركيب عبارات قرآنى و شعرى پرداخته است.

در جلد دوم، در ادامه بيان احكام و قواعد نحوى مربوط به اسما، نگارنده به بيان اسامى منصوب و قوانين مرتبط با آنها پرداخته و قواعد نحوى انواع مفعول (اعم از مفعول‌به، مفعول‌له، مفعول‌معه، مفعول‌فيه و مفعول مطلق)، باب اشتغال، منادا و اقسام ندا، حال، تمييز و استثناء در حال نصب را بيان كرده است.

در قسمت ديگرى از كتاب، نگارنده به بحث در مورد احكام و قواعد نحوى مربوط به اسامى در حالت جرى (مجرور) پرداخته و ضمن بيان كلياتى از حروف جر و انواع مجرورات، احكام نحوى مضاف‌اليه و حالات مختلف جرى آن را بيان كرده است.

در بخش بعدى كتاب، نويسنده به تبيين قواعد نحوى مربوط به فعل پرداخته و ابتدا اعراب فعل مضارع را در حالت‌هاى نصبى، رفعى و جزمى مورد بحث و بررسى قرار داده است.

در ادامه، وى به بحث در مورد توابع و اعراب آنها در حالت‌هاى مختلف رفعى، نصبى، جرى و جزمى در جمله پرداخته و متابعت كردن صفت، معطوف، عطف بيان، بدل، تأكيد و عطف نسق، در اعراب از متبوع خويش را از منظرى نحوى مورد بحث و بررسى قرار داده و مثال‌هاى متعددى در اين زمينه ارائه نموده است.

در قمست بعدى كتاب، نويسنده به احكام نحوى اسمايى كه مانند فعل عمل مى‌كنند اشاره نموده و عملكرد مصدر، اسم فاعل، اسم مفعول، اسم تفضيل، صفت مشبهه، اسم الفعل و صيغه مبالغه را از اين جهت بيان كرده است.

تنازع در عمل و قواعد مربوط به آن، احكام نحوى اعداد، تعجب و صيغه‌هاى مربوط به آن و قواعد مربوط به وقف و ابتدا، از ديگر مندرجات مهم اين نوشتار است.

وضعيت كتاب

در اين كتاب، هيچ‌گونه منبعى، حتى آدرس آيات (نه در پاورقى و نه در پايان كتاب)، براى مندرجات آن مورد استفاده مؤلف ذكر نشده و تنها توضيحاتى ذيل برخى از الفاظ متن كتاب در پاورقى درج گرديده است.

منابع مقاله

متن و مقدمه كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور