كتاب المصاحف
| نام کتاب | کتاب المصاحف |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابن ابیداود، عبدالله بن سلیمان (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 72/4 /الف2م6 |
| موضوع | قرآن - تاریخ
قرآن - جمع و گردآوری |
| ناشر | الفاروق الحديثة للطباعة والنشر |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1423 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3125AUTOMATIONCODE |
معرفى كتاب
مؤلف:ابوبكر بن ابى داود سجستانى
كتاب پيرامون يكى از موضوعات مهم علوم قرآن يعنى مسالۀ مصاحف و جمع آورى آنها، نوشته شده است.
مؤلف كه يكى از دانشمندان اسلامى در قرن سوم هجرى مى‌باشد در اين كتاب موضوع كتابت وحى و تألیف و جمع آورى مصحف را با بيان‌هاى مختلف مورد بررسى قرار داده است.وى مطالب را در پنج جزء تقسيم بندى نموده كه در جزء اول پيرامون كتابت مصحف و جمع قرآن توسط صحابه پيامبر(ص)سخن گفته،در جزء دوم و سوم اختلاف مصاحف صحابه و ديگران را بررسى مى‌كند،در جزء چهارم مسالۀ اخذ اجرت بر نوشتن مصحف، و چگونه نوشتن آن را توضيح مى‌دهد.و در جزء آخر مبادله كردن مصحف‌ها با يكديگر را بيان نموده‌اند.روش مؤلف در كتاب همچون روش قدما مى‌ماند كه براى توضيح مطالب از روايات استفاده مى‌كنند.وى براى موضوعى به نقل روايات كفايت نموده و از خود توضيحى دربارۀ موضوعات ارائه نمى‌كند.اما با توجه به اينكه از دانشمندان قرن سوم مى‌باشد مطالبى را كه مطرح نموده و رواياتى را كه به عنوان استناد به آنها ذكر كرده قابل تامل و توجه مى‌باشد.از اين روست كه كتاب حاضر مورد توجه دانشمندان علوم قرآنى قرار گرفته و از آن به عنوان يكى از منابع در بحث مصاحف استفاده مى‌كنند.
ساختار كتاب
كتاب داراى پنج جزء مى‌باشد كه فهرست مطالب آن به قرار زير است:
جزء اول:شامل شش باب:
كسانى كه وحى(قرآن)را براى پيامبر(ص)نوشته‌اند، امر به كتابت و نوشتن مصاحف، خطوط مصاحف، جمع قرآن توسط ابى بكر، حضرت على(ع)و عمر بن الخطاب، همراهى كردن مردم با عثمان در جمع كردن مصاحف و رضايت عبدالله بن مسعود به جمع كردن مصاحف توسط عثمان.
جزء دوم:شامل چهار باب:
داستان آيات پراكنده در مصحف، اختلاف مصحف‌هاى شهرهاى مختلف كه از نسخۀ امام نوشته شد، آنچه را حجاج بن يوسف در مصحف نوشته و اختلاف مصاحف صحابه شامل: مصحف عمر بن الخطاب/مصحف على بن ابى طالب(ع)/مصحف ابّى بن كعب /مصحف عبدالله بن مسعود/و مصحف عبدالله بن عباس.
جزء سوم:پيرامون مصاحف:
عبدالله بن زبير/عبدالله بن عمرو/عائشه /حفصه/ام سلمه/تابعين/ عبدالله بن عمير ليثى/عطاء بن رباح/عكرمة/ مجاهد/سعيد بن جبير/اسود بن يزيد/ابى موسى شامى/حطان بن عبدالله رقاشى/صالح بن كيسان/ طلحة بن مصرف ايامى/و سليمان بن مهران اعمش و شامل دو باب: تجزيه كردن مصاحف و پيرامون آيه شريفه:و انتم تتلون الكتاب ا فلا تعقلون
جزء چهارم پيرامون:
اخذ اجرت بر نوشتن مصحف/چه كسى سزاوار نوشتن مصحف است/ نقطه گذارى مصاحف/چگونه مصاحف نقطه گذارى شدند/خوش بو كردن مصاحف/و خريد و فروش مصاحف.
جزء پنجم:شامل:
مبادله كردن مصاحف با يكديگر/آيا مصحف به ارث برده مى‌شود/ مسافرت كردن با مصاحف به سرزمين كفر/و گذاشتن مصحف بر روى زمين
ويژگى‌ها
1-مطالب را بصورت نقل روايت بيان نموده است و از خود هيچگونه توضيحى ارائه نمى‌دهد.
2-در جزء سوم-مصاحف صحابه، همچون عبدا..بن زبير، عبدا..عمرو، مصاحف همسران پيامبر(ص)و چند نفر ديگر ذكر شده، بعضى از اختلاف قرائت‌هاى موجود در آنها مربوط به سوره‌ها را نام مى‌برد.
3-در جزء اول:باب ششم-احاديثى را ذكر نموده كه دلالت مى‌كنند بر اينكه عبدالله بن مسعود از عمل عثمان در جمع آورى مصحف‌ها رضايت نداشته است و در ادامه يك روايت را نقل مى‌كند مبنى بر اينكه وى با عمل عثمان راضى بوده است.
4-در جزء اول-باب چهارم:رواياتى پيرامون جمع قرآن توسط حضرت على(ع)و عمر بن الخطاب نقل كرده است
5-در جزء دوم:باب اول:رواياتى را نقل مى‌كند كه در آنها موارد اختلاف قرائت‌هاى مصاحف هر كدام از شهرهاى، مدينه كوفه و بصره(كه داراى مصحف مخصوص به خود بودند) ذكر شده است.
6-در جزء دوم باب چهارم:پيرامون مصحف عبدا..بن مسعود سخن گفته است و در ابتدا چند روايت را نقل مى‌كند كه در مصحف عبدا..بن مسعود بعضى از كلمات با مصحف عثمان تفاوت دارد مانند آيه 40 سورۀ نساء كه مى‌گويد (إنّ الله لا يظلم مثقال نملة)در صورتيكه در مصحف اصلى ذرة مى‌باشد.
7-در همين جزء و باب:پس از ذكر رواياتى كه دلالت بر اختلاف كلمات مى‌كنند يك روايت مفصل و بسيار طولانى را نقل مى‌كند كه در آن اختلاف كلمات در نوشتن را در مصحف عبدالله بن مسعود و ديگر مصاحف به ترتيب از ابتداى قرآن تا پايان،(مثلا فلان كلمه با الف نوشته مى‌شود يا بدون الف)ذكر شده است
8-در جزء پنجم:پيرامون مبادله كردن مصاحف و يا گذاشتن مصحف بر روى زمين(اقدام نمودن به آن)چند روايت نقل نموده كه از آنها احترام نمودن به مصحف استفاده مى‌شود
9-در جزء چهارم:مسالۀ اخذ اجرت و دستمزد بر نوشتن مصحف را با چند روايت ذكر نموده كه جواز اخذ اجرة را بيان نموده است
نسخه شناسى
كتاب يك جلد، متن آن عربى،داراى 503 صفحه مى‌باشد
و مشخصات آن به قرار زير است:
1-كاغذ:اعلاء
2-چاپ:كامپيوترى
3-جلد:گالينگور
4-نوبت چاپ:اول
5-تاريخ انتشار:سال 1423 هجرى قمرى
6-ناشر:الفاروق الحديثة للطباعة و النشر
7-داراى فهرست:
الف:احاديث
ب:موضوعات
8-نام كتاب:كتاب المصاحف
9-نام مؤلف:ابوبكر بن ابى داود سجستانى
10-نام محقق:محمد عبده
تذكر:كتاب حاضر توسط محمد بن عبده با تحقيق و تعليقات به
چاپ رسيده است.وى در پاورقى ضمن اظهار نظر دربارۀ صحت و ضعف سند روايت
به شرح روايات پرداخته،
مآخذ آن را ارائه نموده و به شرح حال بعضى از روايان نيز پرداخته است.
لذا با توجه به نكات فوق، اين نسخه داراى ارزش و اعتبار خاصى مى‌باشد.
پانويس