تطبیق لغات جغرافیایی قدیم و جدید ایران
| نام کتاب | تطبیق لغات جغرافیایی قدیم و جدید ایران |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | محدث، هاشم (محقق)
اعتماد السلطنه، محمد حسن بن علی (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | DSR 6 /الف6ت6 |
| موضوع | ایران - فرهنگ جغرافیایی
تاریخ نویسان - سرگذشت نامه جغرافی دانان - سرگذشت نامه |
| ناشر | امير کبير |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1363 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11276AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
تطبيق لغات جغرافيايى قديم و جديد ايران، كتابى است به زبان فارسى كه به موضوع تطبيق اسامى قديمى اماكن و شهرها و كوه‌ها و درياها و رودها و صحراها و طوايف و غيره در ايران با اسامى جديد آنها مى‌پردازد.
انگيزه مؤلف از نگارش اين اثر تطبيق نام شهرهاى قديم و جديد ايران است كه در كتاب «درر التيجان فى تاريخ بنى الاشكان»، منسوب به وى درج گرديده است؛ زيرا بسيارى از اين نام‌ها در زمان نگارش اثر مزبور تغيير يافته‌اند يا اوضاع جغرافيايى آنها دگرگون شده است.
اين كتاب در سال 1311ه.ق. به نگارش درآمده است.
ساختار
كتاب داراى مقدمه است كه مطالب آن ضمن سه فصل ذيل بيان مى‌گردد:
فصل اول: در جغرافياى قديم.
فصل دوم: در فن اتونوگرافى.
فصل سوم: در باب السنه مختلف عهد قديم.
در ادامه به موضوع اصلى كتاب؛ يعنى تطبيق اسامى شهرها و... به ترتيب حروف الفبا پرداخته شده است.
كتاب همچنين داراى بخشى است كه توسط مصحح بدان افزوده گشته است.
گزارش محتوا
اين كتاب در واقع تكمله‌اى است كه مؤلف بر يكى از آثار خود به نام «درر التيجان فى تاريخ بنى الاشكان»، كه كتابى است تاريخى و جغرافيايى، نگاشته است. از آنجا كه بسيارى از شهرها و مكان‌هايى كه در كتاب مزبور از آنها نام برده شده، در زمان مؤلف تغيير نام يافته بوده‌اند و يا اين كه از نظر جغرافيايى دچار تغيير و تحول شده بوده‌اند، مؤلف ناگزير مى‌شود با افزودن جزوه‌اى به آخر كتاب خود كه حاوى مطابقت نام شهرهاى قديم و جديد ايران باشد، به حل اين مشكل بپردازد.
از آن جا كه كتاب مزبور در زمينه جغرافياى قديم است، مؤلف مقدمه مختصرى راجع به مطالب مهم جغرافياى قديم و ريشه و خاستگاه اين علم و پيدايش و زايش آن ضمن سه فصل بيان مى‌دارد.
در فصل اول از مقدمه، مؤلف به توضيحى درباره جغرافياى قديم كه فرنگيان آن را «ژئوگرافى آنسين» مى‌نامند، مى‌پردازد.
در اين فصل، همچنين از يونانيان به عنوان اولين كسانى كه نقشه‌كشى را ابداع نمودند و نيز از برخى از قديمى‌ترين نقشه‌ها ياد مى‌شود.
در فصل دوم، درباره فن «اتونوگرافى» كه خود از آن به عنوان «معرفه الامم» و «انتشار البشر» ياد مى‌كند، سخن مى‌گويد. مقصود از اين فن شناسايى طوايف ابناى جنس بشر است.(شايد مراد از اين فن همان علم مردم شناسى باشد كه امروزه متداول است.)
در فصل سوم، درباره زبان‌هاى گوناگون دوران قديم بحث مى‌شود. مؤلف ، زبان‌هاى اصلى دنيا را سه زبان معرفى مى‌كند. يكى از اين سه زبان آن است كه همه لغاتش مجرد است و مزيد فيه ندارد و براى تغيير معانى هرگز چيزى بر اصل و جوهر كلمه افزوده نمى‌شود. اين زبان را فرنگيان «مونوسيلاب» مى‌نامند.
زبان دوم آن است كه به واسطه افزودن و ملحق كردن بعضى حروف، جوهر كلمه تغيير مى‌كند؛ يعنى حالت افعال مزيد فيه عربى و اسماء مصغره و غير آن را پيدا مى‌كند. اروپاييان از اين زبان با نام «آگ گه لوتينانت» ياد مى‌كنند.
زبان سوم آن است كه اشتقاق آن بسيار است و صيغ كثيره از يك مصدر در آن مشتق مى‌شود و اسامى و صفات متعدد از يك اصل ساخته و مركب مى‌گردد. غربى‌ها اين زبان را «فلكسيون» مى‌نامند.
پس از اين مقدمه، مؤلف به اصل مطلب، كه نگارش لغات جغرافيايى و تطبيق و تعيين آنها است، به ترتيب حروف الفبا مى‌پردازد.
از آن جا كه مؤلف در تألیف اين كتاب به نقل قول پارهاى از مورخين و جغرافى‌دانان استناد كرده، مصحح لازم ديده شرح حال مورخين و علماى جغرافى معروف دنيا را كه اكثرا در زمينه تاريخ ايران صاحب نظر بوده‌اند، از آخر جلد اول دررالتيجان استنساخ كرده و به انتهاى اين كتاب بيفزايد. از اين رو در اين كتاب قسمتى هم با عنوان فرهنگ مورخين و جغرافى دانان گنجانده شده است.
وضعيت
كتاب داراى پاورقى‌هايى به قلم مصحح كتاب آقاى ميرهاشم محدث و نيز فهرست اماكن و... مى‌باشد.
منابع
1-آل‌داود، سيدعلى، دائره المعارف بزرگ اسلامى، ج9، صص 358-363.
2- مقدمه مصحح كتاب، آقاى ميرهاشم محدث.
3- متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب تطبیق لغات جغرافیایی قدیم و جدید ایران در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور