دروس في التوحيد

دروس في التوحيد، تقریرات درس‎های سید کمال حیدری، پیرامون مباحث توحید می‎باشد که توسط علی حمود عبادی، ثبت و به قلم عبدالرضا افتخاری تصحیح شده است.

دروس في التوحيد
دروس في التوحيد
پدیدآورانحیدری، کمال (نویسنده)

عبادی، علی حمود (مقرر)

افتخاری، عبدالرضا (مصحح)
ناشردار فراقد
مکان نشرايران - قم
چاپ1
شابک978-964-2902-73-6
موضوعتوحيد خدا شناسی
تعداد جلد1
کد کنگره
‏‎‏BP‎‏ ‎‏217‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏9‎‏ر‎‏4*

کتاب در اجابت به درخواست گروهی از فضلا مبنی بر نگارش کتابی مخصوص مباحث توحیدی، به رشته تحریر درآمده است.[۱].

ساختار

کتاب با مقدمه مقرر آغاز و مطالب در قالب سی درس، ارائه گردیده است.

در پایان هر درس، خلاصه‌ای از مطالب همان درس، ذکر گردیده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ضمن تبیین جایگاه معرفت توحیدی و اهمیت آن در منظومه اعتقادی به دلیل آثار و ثمرات آن، به انگیزه تألیف کتاب، اشاره شده است.[۲].

درس اول، مباحث مقدماتی را در خود جای داده و نویسنده ابتدا، مراد از «الوحدة» در بحث توحید را توضیح داده و سپس به بیان فرق میان وحدت عددی و وحدت حقیقی پرداخته و توحید واحدی و توحید احدی، اقسام توحید ذاتی در قرآن و رابطه میان توحید ذاتی و صفاتی و افعالی را تبیین نموده است.[۳].

در درس دوم، با استفاده از استدلال‎های قرآنی و روایی، به بحث پیرامون توحید واحدی پرداخته شده و به سه نتیجه زیر، رسیده شده است: عدم تناهی باری تعالی، اثبات ازلیت و ابدیت او و نفی تثلیث[۴].

درس سوم، به توحید احدی اختصاص یافته است. نویسنده در این درس، به اقامه دو دلیل زیر، پرداخته و هریک را مفصلا، توضیح داده است:

الف)- برهان عقلی بر توحید احدی: بدین منظور، سه برهان بر عدم ترکب واجب از وجود و ماهیت، نفی اجزای فعلی از واجب و نفی ترکیب از وجود و عدم.

ب)- برهان نقلی بر عدم ترکب واجب: شامل برهان قرآنی و روایی[۵].

در درس چهارم، در ضمن دو مسئله زیر، به بحث از صفات واجب و توحید صفاتی پرداخته شده است:

در مسئله اول، اقسام صفات الهی که عبارتند از ثبوتیه و سلبیه و ذاتیه و فعلیه تشریح شده و صفات ثبوتیه نیز به حقیقه و اضافیه، تقسیم شده و وجه تسمیه ثبوتیه اضافیه، توضیح داده شده است.

در مسئله دوم، به بررسی معنای اتصاف واجب به صفات پرداخته شده و در این زمینه، شش قول، مطرح گردیده است که عبارتند از:

  1. صفات ذاتیه، زائد بر ذات بوده و مانند ذات، قدیم هستند.
  2. صفات ذاتیه، زائد بر ذات بوده و حادث هستند.
  3. ذات متعالیه، مانند متلبس به صفات عمل می‎کند.
  4. صفات ذاتیه، همان سلب نقیض آنها از ذات متعال است.
  5. صفات ذاتیه، از لحاظ مفهومی و مصداقی، واحد بوده و عین ذاتند.
  6. عینیت صفات ذاتی با ذات الهی[۶].

درس پنجم، دربردارنده دو مسئله پیرامون استدلال بر عینیت صفات با ذات و نیز توحید صفاتی بوده[۷] و در درس ششم، نگاهی اجمالی به نظریات شناخت صفات، افکنده شده است.[۸].

در درس هفتم، از زائد و اضافی بودن صفات فعلیه، سخن به میان آمده و در درس هشتم، ابتدا حقیقت و ماهیت حیات تبیین گردیده و به این نکته اشاره شده است که حیات، ملازم علم و قدرت بوده، ولی عین آنها نیست و سپس، ادله حیات برای واجب تعالی، بررسی گردیده[۹] و در درس نهم تا سیزدهم، ضمن مقدمات شش‎گانه زیر، به مباحث مربوط به علم خداوند، پرداخته شده است:

  1. انقسام وجود به خارجی و ذهنی؛
  2. تعریف علم؛
  3. از سنخ وجود بودن علم؛
  4. انقسام معلوم به بالذات و بالعرض؛
  5. انقسام علم به حصولی و حضوری؛
  6. اتحاد عالم و معلوم[۱۰].

درس چهاردهم تا بیست‎ویکم، به‎ترتیب، پیرامون موضوعات زیر می‎باشد:

  1. بداء در قرآن و سنت[۱۱]؛
  2. قدرت[۱۲]؛
  3. اراده[۱۳]؛
  4. سمع و بصر[۱۴]؛
  5. توحید افعالی و اقسام آن[۱۵]؛
  6. جبر و اختیار و افعال اختیاری[۱۶]؛
  7. قضا و قدر و جبر[۱۷].

در درس بیست‎ودوم، به موضوع نظام احسن و وجود شرور در عالم هستی پرداخته شده[۱۸] و در دروس بعدی، به‎ترتیب، موضوعات زیر، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: توحید ربوبی؛ اسماء الحسنی؛ مظهر اسم اعظم بودن پیامبر(ص) و ائمه(ع)؛ ارتباط توحید با امامت؛ صفات سلبیه و رؤیت خداوند[۱۹].

وضعیت کتاب

فهرست مطالب و مصادر، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‎ها به ذکر منابع پرداخته شده است.

پانویس

  1. ر.ک: مقدمه، ص8
  2. ر.ک: همان، ص5-‎8
  3. ر.ک: متن کتاب، ص9-‎16
  4. ر.ک: همان، 17-‎30
  5. ر.ک: همان، ص31-‎46
  6. ر.ک: همان، ص49-63
  7. ر.ک: همان، ص67-‎76
  8. ر.ک: همان77-‎87
  9. ر.ک: همان، ص89-‎105
  10. ر.ک: همان، ص107-‎173
  11. ر.ک: همان، ص175-‎187
  12. ر.ک: همان، ص189-‎210
  13. ر.ک: همان، ص215-‎229
  14. ر.ک: همان، ص231-‎243
  15. ر.ک: همان، ص245-‎256
  16. ر.ک: همان، ص257-‎289
  17. ر.ک: همان، ص289-‎300
  18. ر.ک: همان، ص301-‎317
  19. ر.ک: همان، ص319-‎431

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.


وابسته‌ها