الأسماء الثلاثة
| نام کتاب | الأسماء الثلاثة |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | الاله، الرب، و العباده
رساله موجزه فی تفسیر الاسماء الثلاثه الوارده فی القرآن، و التی تدور علیها رحی البحث عن التوحید و الشرک |
| پدیدآورندگان | سبحانی تبریزی، جعفر (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 218 /س2الف5 |
| موضوع | اله (واژه) در قرآن
خدا - نامها رب (واژه) در قرآن عبادت (واژه) در قرآن |
| ناشر | مؤسسة الإمام الصادق(علیه السلام) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1417 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE3776AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى كتاب
الاسماء الثلاثة الإله، الرب، العبادة عنوان كتابچه‌اى است كه به زبان عربى توسط آيت‌الله جعفر سبحانى به رشته تحرير در آمده است. اين كتاب شرح سه كلمه فوق مى‌باشد كه معانى آنها را در كتاب و سنت مورد دقت قرار داده است.
انگيزه تأليف
نويسنده در مقدمه، سه كلمه: اله، رب عبادت را از مهم‌ترين تعاليم قرآن كريم مى‌شمارد. وى شايسته مى‌داند كه مسلمان باهوش به معناى آن اطلاع يافته و پرده‌هاى ابهام را از معناى اين كلمات كنار بزند؛ لذا در اين رساله به مطالعه اين كلمات در قرآن كريم، سنت نبوى و كلمات علماى ابرار اقدام مى‌كند.
ساختار كتاب
تنظيم مباحث كتاب در چهار فصل صورت گرفته است. شرح معناى كلمات مذكور به ترتيب در سه فصل اول انجام شده است. فصل چهارم با فصل سوم كتاب مرتبت بوده و در آن موضوع توسل و عدم تنافى آن با حصر استغاثه به خداوند متعال تبيين شده است.
گزارش محتوا
در اولين فصل از رساله، معناى لغوى " اله " و موارد استعمال و مفهوم آن در قرآن كريم مورد كنكاش قرار گرفته و چنين نتيجه‌گيرى كرده است كه به معناى معبود نبوده، بلكه مراد از آن همان مراد از لفظ " الله " است و فرق آنها جزئى و كلى است.
در تبيين معناى " رب " همانند فصل قبل ابتدا معناى لغوى بررسى شده است. در اين مقال به يك نقص در كتب لغت اشاره شده است: مفروض در كتب لغت ضبط موارد استعمال كلمه است، خواه مستعمل فيه همانى باشد كه لفظ براى آن وضع شده است يا نه، و لذا معانى مجازى در كنار معانى لغوى - با اين استدلال كه همه مستعمل فيه است - آمده است. اين نقص واضحى است كه در كتب لغت و معاجم ديده مى‌شود. وى سپس به ذكر پنج معنا از طرف " مودودى " با استشهاد به قرآن كريم مثال مى‌زند كه در حقيقت صور مختلفه براى يك معناى واحد اصيل است؛ يعنى كسى است كه امور شىء مربّى از حيث اصلاح و تدبير و تربيت به او تفويض شده است. در ادامه مباحث اين فصل با استشهاد به آيات قرآن كريم، خالقيت را بر خلاف نظر وهابيت، از معانى رب نمى‌شمارد و براى روشن شدن اين مطلب در هفت عنوان معانى مختلف توحيد را شرح مى‌دهد.
كلمه سوم مورد بحث " عبادت " است كه با نقل معناى آن از معاجم مختلف، چنين نتيجه مى‌گيرد كه معناى عبادت صرف خضوع و خشوع نيست، بلكه عبادت خضوع براى شىء از جهت ربوبيت و الوهيت اوست. در ادامه مباحث اين فصل به عقائد مشركين و آيات ربوبيت پرداخته شده و در خاتمه نيز به برخى از ثمرات اين بحث كه وهابيون آنها را انكار مى‌كنند، اشاره شده است:
- توسل به انبيا و اوليا در قضاء حوائج
- طلب شفاعت از صالحين
- تعظيم اولياء الله و قبور آنها و زنده نگه داشتن يادشان
- استعانه به اولياء
در آخرين فصل از كتاب، مبحث مهم توسل تبيين و به شبهات پيرامون آن پاسخ داده شده است. استعانه از غير خداوند به دو گونه قابل تصور است:
- استعانت به غير خدا با اعتقاد به اينكه در وجود يا عملش مستقل از خداست
- استعانت با اعتقاد به عدم استقلال
مورد اول شرك بوده واما استعانت به غير خدا به معناى دوم تجويز شده است و در قرآن كريم شواهدى فراوانى دارد و بسيارى از آيات به سلسله‌اى از مواردى كه از جانب خداوند مأذون هستند، دلالت دارند. در حقيقت مرز بين توحيد و شرك استقلال و عدم استقلال است و لذا اعتقاد به عواملى كه از جانب او مأذونند، عين توحيد است. نويسنده با اين استدلال در بحث كوتاهى به شبهات علماء اهل سنت، مانند صاحب المنار پاسخ مى‌دهد.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب