طبرسی، فضل بن حسن

نام	طبرسی، فضل بن حسن
نام های دیگر	امین الاسلام طبرسی طبرسی، ابوعلی طبرسی، امین الدین
نام پدر	حسن بن فضل
متولد	۴۶۸ یا ۴۶۹ق
محل تولد	مشهد مقدس
رحلت	532 هـ.ش یا 548 هـ.ق یا 1154 م - سبزوار
اساتید	ابوعلی بن شیخ طوسی، حسن بن حسین بن حسن بن بابویه قمی رازی....
برخی آثار	‏اعلام الوری باعلام الهدی / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده ترجمه تفسیر جوامع الجامع / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
کد مولف	AUTHORCODE187AUTHORCODE

ولادت

ابو على، فضل بن حسن بن فضل طبرسى، معروف به امين الاسلام طبرسى در حدود سال‌هاى 460 تا 470 هجرى در مشهد مقدس به دنيا آمد.

نسبت

طبرسى را بسيارى از بزرگان، منسوب به طبرستان دانسته‌اند كه در اين صورت طَبَرسى خوانده مى‌شود. اما بنابر تحقيق چنين نيست، بلكه طبرسى منسوب به تفرش است و تلفظ آن طَبرِسى است بر وزن تَفرِشى، زيرا:

اولا: اگر از طبرستان بود نسبت او طبرى مى‌شد نه طبرسى.

ثانيا: بيهقى در كتاب تاريخ بيهق او را منسوب به تفرش مى‌داند و با توجه به هم عصر بودن آنان و اينكه هر دو چند سال در بيهق بوده‌اند و با يكديگر آشنايى نزديك داشته‌اند قول بيهقى مقدم بر ديگران است.

خاندان

خاندان طبرسى از خاندان‌هاى معروف بين شيعيان است.

پدر او حسن بن فضل، خود از علماى عصر خويش بوده است.

فرزند او رضى الدين، حسن بن فضل طبرسى نيز چون خورشيدى در آسمان علم و زهد و تقوا مى‌درخشد. او از شاگردان پدر بوده و مؤلف كتب فراوانى از جمله مكارم الأخلاق مى‌باشد.

نوۀ امين الاسلام طبرسى نيز دنبالۀ راه پدر و جد خويش را گرفته و كتابى ارزشمند چون مشكاة الأنوار از او به يادگار مانده است.

مشايخ و اساتيد

از مهم‌ترين اساتيد و مشايخ روايت فضل بن حسن طبرسى مى‌توان به:

1 - ابوعلى طوسى، فرزند شيخ الطائفه، شيخ طوسى

2 - حسن بن حسين، جد شيخ منتجب الدين صاحب كتاب فهرست

3 - موفق الدين بكر آبادى

4 - ابوالحسن، عبيد الله بيهقى

5 - شيخ جعفر دوريستى كه از شاگردان شيخ مفيد است، اشاره نمود.

شاگردان

شاگردانى كه توسط عالمى بزرگ و مفسّرى گرانقدر چون طبرسى تربيت شوند يكى از دو ركن اساسى را كه استاد باشد يافته‌اند و اگر ركن ديگر كه استعداد و تلاش شاگرد باشد را هم داشته باشند در مدتى كوتاه به مقامات بلندى دست خواهند يافت و از ستارگان درخشان آسمان علم و دانش خواهند شد.

شاگردان مرحوم امين الاسلام طبرسى بسيارند، اما از جمله چهره‌هاى سرشناس آنها مى‌توان به:

1 - فرزند بزرگوار او رضى الدين حسن بن فضل طبرسى، صاحب كتاب شريف مكارم الأخلاق

2 - ابن شهر آشوب مازندرانى، مؤلف كتاب معالم العلماء

3 - شيخ منتجب الدين صاحب فهرست

4 - قطب الدين راوندى

5 - عبدالله بن جعفر دوريستى

6 - شاذان بن جبرئيل قمى و... اشاره نمود.

تأليفات

بزرگانى چون بيهقى وقتى سخن از تأليفات طبرسى به ميان آورده‌اند تأليفات او را «كثير» دانسته‌اند، كه طبرسى داراى تأليفات زيادى است.

اما آنچه به دست ما رسيده به 20 عنوان نمى‌رسد و قطعا تأليفات او بيشتر از اين مقدار بوده.

از جمله كتب طبرسى عبارتند از:

1 - مجمع البيان در تفسير قرآن كه در 10 جلد تأليف شده. اين كتاب از بهترين تفاسير شيعه است و شهرتى جهانى دارد.

2 - الكاف الشّاف من كتاب الكشاف، خلاصه‌اى است از كتاب تفسير كشاف زمخشرى .

3 - جوامع الجامع.

مصنف اولين تفسيرى كه نوشت مجمع البيان بود و در آن زمان كشاف زمخشرى را نديده بود اما پس از اطلاع از كتاب كشاف، تفسير جوامع الجامع را نوشت كه به طور مختصر، جامع فوايد مجمع و كشاف باشد.

4 - المستمد من البيان (از البيان شيخ طوسى انتخاب شده).

5 - الوافي در تفسير قرآن.

6 - إعلام الورى بأعلام الهدى، در فضائل ائمه عليهم السلام.

7 - تاج المواليد در اَنساب.

8 - الآداب الدينية للخزانة المعينية.

9 - النور المبين.

10 - كنوز النجاح.

11 - عدة السفر و عمدة الحضر و...

وفات

مفسر بزرگ قرآن و عالم ربّانى، امين الاسلام طبرسى پس از حدود 90 سال زندگى سراسر تلاش و مجاهده در سال 548 هجرى در بيهق از دنيا رفت.

بنابر نقل بزرگانى چون علامه سيد محسن امين، طبرسى به مرگ طبيعى از دنيا نرفت؛ بلكه به دست دشمنان به شهادت رسيد، اما از جزئيات شهادت او اطلاعى در دست نيست.

بدن مطهر او را از بيهق به مشهد مقدس انتقال داده و در جوار مرقد امام هشتم شيعيان عليه السلام به خاك سپردند.

مرقد شريف او هم اكنون نيز زيارتگاه شيعيان و ارادتمندان خاندان پيامبر عليهم السلام است.