حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف در مذاهب اربعه
| نام کتاب | حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در مذاهب اربعه |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | اکبرنژاد، مهدی (نويسنده)
آذرشین‌‌فام، سعید (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 224 /الف7ح6* |
| موضوع | اهل سنت - نظریه درباره مهدویت
محمد بن حسن (عج)، امام دوازدهم، 255ق. - احادیث اهل سنت مهدویت - احادیث اهل سنت |
| ناشر | شباب الجنه |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1386 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE13692AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه در مذاهب اربعه اثر آقايان مهدى اكبر نژاد و سعيد آذرشين فام مى‌باشد.
اثر بحث مهدويت را از دريچه احاديث نقل شده، در كتب معتبر اهل سنّت نگريسته و به بررسى اقوال علماى اهل سنت در رابطه با برخى از صفات و ويژگى‌هاى حضرت مهدى(ع) و حكومت جهانى ايشان پرداخته است.
در اين نوشتار، منظور از اهل سنّت پيروان مذاهب چهارگانه مالكى، حنفى، حنبلى و شافعى، بدون در نظر گرفتن مكتب‌هاى عقيدتى و كلامى ايشان مى‌باشد.
در تابستان 1385ش همايشى تحت عنوان انتظار و ائتلاف مذاهب اسلامى ظاهراً در حال برگزارى بوده است و مؤسسه پژوهشى انتظار نور اين نوشتار را به منظور و انگيزه اين كه گامى در راه تبيين فرهنگ مهدويت و پيشكش به ساحت مقدس امام زمان(ع) تهيّه و منتشر نموده است.
ساختار و عناوين و گزارش محتوا
اين اثر، از سه فصل تشكيل شده است. دو فصل اوّل تاليف مهدى اكبرنژاد و فصل سوم،نگارش سعيد آذرشين فام مى‌باشد. هر كدام از فصول داراى مقدمه جداگانه‌اى مى‌باشند. در اين مقدمه‌ها، اول به ايده ظهور منجى و مصلحى كه همگان در آخرالزمان به آن اعتقاد راسخ دارند، اشاره و سپس به معرّفى اثر خود مى‌پردازند.
«فصل اول با عنوان سير تاريخى تدوين احاديث مهدويت در كتاب‌هاى اهل سنت» به بررسى و معرّفى كتاب‌هايى كه در آن‌ها مسئله حضرت مهدى(ع) مطرح شده است، مى‌پردازد. و در يك تقسيم بندى اوليه آن كتب را به دو دسته عمده تقسيم مى‌كند: 1- كتاب‌هاى حديثى عمومى اهل‌سنت 2- كتاب‌هاى حديثى ويژه امام مهدى(ع).
منظور از كتاب‌هاى حديثى عمومى، كتبى هستند كه اختصاص به موضوع خاصى ندارند و درباره ابواب و مباحث مختلف بحث كرده‌اند و از جمله بخشى را به احاديث امام مهدى(ع) اختصاص داده‌اند. برخى از اين كتاب‌ها، بخشى با عنوان «الفتن» دارند كه اين احاديث در آن جمع آمده است، از جمله مى‌توان از سنن ابن ماجه،الجامع الكبير ترمذى، مصنف ابن ابى شيبه و المستدرك على الصحيحين حاكم نيشابورى اشاره كرد. برخى ديگر از اين كتب به صورت جداگانه بابى تحت عنوان كتاب المهدى يا باب المهدى دارند كه اين احاديث در آن‌ها ذكر شده است؛ همانند سنن ابن داوود، المصنف صنعائى و مختصر ذخائر العقبى فى مناقب ذوى القربى محب الدين طبرى. برخى ديگر از اين كتب، احاديث مربوط به امام زمان(ع) را در بخش مربوط به مباحث قيامت و نشانه‌هاى آن ذكر كرده‌اند كه مى‌توان از جامع الاصول فى احاديث الرسول ابن اثير جزرى و مصابيح السنة بغوى . و برخى ديگر بر اساس ترتيب خاص خودشان، همچون طبرانى كه احاديث يك محدّث را در يك جا جمع نموده است، در شمارگان خاصى اين احاديث را ذكر نموده‌اند. همانند المعجم الكبير طبرانى كه به بيان احاديث مربوط به امام مهدى(ع) در بخشى كه احاديث نقل شده، توسط عبدالله بن مسعود است، مى‌پردازد.
مؤلف اثر به ترتيب تاريخ وفات هر كدام از مؤلفين كتب فوق گزارشى از احاديث موجود در آن‌ها بر طبق تقسيم بندى كه ذكر شد، به صورت اختصار براى خواننده بازگو مى‌كند.
از كتاب‌هاى حديثى اهل سنت كه ويژه امام مهدى(ع) مى‌باشد، مى‌توان از اربعون حديث ابونعيم اصفهانى(متوفاى 420ه-)، البيان فى اخبار صاحب الزمان كنجى شافعى، عقدالدرر فى اخبار المنتظر يوسف بن يحيى بن على بن عبدالعزيز مقدّسى شافعى، العرف الوردى فى اخبار المهدى(ع) جلال الدين سيوطى(متوفاى 911ه-) و البرهان فى علامات مهدى آخر الزمان متقى هندى(متوفاى 975ه-) نام برد.
فصل دوم، امام مهدى عليه‌السلام در نگاه مذاهب چهارگانه اهل سنت نام دارد. اعتقاد به ظهور مهدى موعود(ع) فقط اختصاص به مذهب شيعه ندارد و اين واقعيت با مراجعه به ديدگاه‌هاى عالمان و دانشمندان چهار مذهب اصلى اهل سنت؛ يعنى شافعيان، حنبليان، مالكيان و حنفيان به خوبى روشن مى‌شود كه آنان نيز بر اين واقعيت تصريح دارند.
مؤلف در اين فصل براى اثبات اين مطلب، گفته‌ها و نوشته‌هايى از دانشمندان اين چهار مذهب اصلى كه در منابع اصلى آنان ذكر شده است، جمع‌آورى نموده، كه به روشنى بيانگر اين مهم مى‌باشد.
از دانشمندان شافعى مى‌توان كمال الدين محمد بن طلحه شافعى صاحب اثر مطالب السوول فى مناقب آل الرسول، كنجى شافعى مؤلف البيان فى اخبار صاحب الزمان، اسماعيل بن كثير داراى اثر النهاية فى الفتن و الملاحم، سعدالدين تفتازانى، جلال الدين سيوطى صاحب اثر العرف الوردى فى اخبار المهدى، ابن حجر هيثمى مؤلف الصواعق المحرقه و القول المختصر فى علامات المهدى المنتظر نام برد. اينان بابى از كتب خويش را به امام مهدى(ع) اختصاص داده يا اينكه ضمن توضيحاتى درباره ايشان، احاديث و روايات زيادى را نقل كرده يا اين كه بابى را به بيان نشانه‌ها و خصوصياتى كه در روايات براى ايشان ذكر شده، اختصاص داده‌اند.
از دانشمندان حنبلى مى‌توان از امام احمد بن حنبل (متوفاى 241ه-.ق) كه نويسنده يكى از گسترده‌ترين و كهن‌ترين جوامع حديثى اهل سنّت مى‌باشد، نام برد. آقاى سيد محمد جواد حسينى جلالى در يك اقدام جالب و شايسته، احاديث مربوط به امام مهدى(ع) (136 حديث) كه در اثر احمد بن حنبل آمده را جمع‌آورى و با نام «احاديث المهدى من [[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد بن حنبل]]» به چاپ رسانده است، و مى‌توان از ابن قيم جوزيه حنبلى نويسنده اثر المنار المنيف فى الصحيح و الضعيف كه فصل پنجاهم آن مربوط به امام عصر(عج) مى‌باشد و يحيى بن محمد حنبلى نيز نام برد.
از عالمان حنفى مى‌توان از ابن جوزى مؤلف تذكرة خواص الامة فى خصاص الائمه(عليهم السلام)، ابن طولون دمشقى صاحب كتاب الائمة الاثنا عشر، عبدالوهاب شعرانى مؤلف اليواقيت والجواهر، باب پنجاه و شش كه در نشانه‌هاى قيامت گفتگو مى‌كند و احاديث آنرا بيان مى‌دارد، يكى از نشانه‌ها را، خروج امام مهدى(ع) بر مى‌شمرد، ابوالسرور حنفى، سليمان بن ابراهيم قندوزى صاحب اثر ينابيع المودة و ابوالبركات آلوسى مؤلف الصواعق المحرقة مى‌توان، نام برد.
از علماى فرقه مالكى مى‌توان از قرطبى مالكى مؤلف التذكرة فى احوال الموتى و امور الاخرة، ابن صباغ مالكى صاحب اثر الفصول المهمّة فى معرفة احوال الائمة، محمد بن محمد بن خطاب مالكى و شيخ محمد صبان مؤلف اسعاف الراغبين نام برد. اينان در كتب خويش فصلى را به بحث درباره امام مهدى(ع) اختصاص داده‌اند.
سپس مؤلف در ادامه به بحث نقل اقوال عالمان و دانشمندان اهل سنّت در خصوص اينكه احاديث درباره امام مهدى(ع) صحيح هستند، مى‌پردازد. صاحب نظران اهل سنت اذعان دارند به اينكه احاديث در موضوع مهدويت موصوف به وصف تواتر مى‌باشند و به همين جهت اگر هم در برخى از آنان احاديث ضعيفى ديده شود، در موضوع مهدويت هيچ گونه ترديدى ايجاد نمى‌شود. برخى از اين صاحب نظران همچون ابوالحسن محمد بن الحسين آبرى سجزى (متوفاى 363ه.ق)، جمال‌الدين مزمى، ابن حجر عسقلانى، شمس الدين سخارى، ابن حجر هيثمى مى‌باشند.
فصل سوم: با عنوان مهدويت و اهل سنّت از سه بخش تشكيل يافته است. بخش اوّل به بررسى مهدويت از ديدگاه متكلمان اهل سنّت و جايگاه آموزه منجى موعود در مكاتب كلامى ايشان مى‌پردازد. بخش دوم به بررسى آموزه مهدويّت با مراجعه به منابع حديثى و روايى اهل سنّت مى‌پردازد. اين بخش جنبه روايت شناختى داشته و احاديث اين باب را بررسى مى‌كند. از اين منابع و مراجع مى‌توان از كتاب الفتن نعيم بن حماد(229ه-)، موطا مالك(179ه-)، سنن نسائى، مسند ابو عيسى ترمذى، الجامع الصحيح ابن ماجه، السنن ابو داوود و كتب ديگر نام برد. مباحث ديگر اين بخش كه با بررسى روايات آن همراه است: خروج امام مهدى(ع)، فتنه دجال و نزول عيسى(ع)، لامهدى الا عيسى؛ ويژگى‌هاى حكومت امام مهدى(ع)، نسب حضرت مهدى(ع)، مناقب و صفات حضرت مهدى(ع) در منابع اهل سنت، زمان تولد حضرت مهدى(ع)، امام مهدى(ع) و علامت‌هاى قيامت مى‌باشد و بخش سوم به بررسى مهدويت از ديدگاه مفسران اهل سنت مى‌پردازد. و ديدگاه‌هاى برخى مفسران كه در ضمن تفسير بعضى آيات قرآن، آن را مصداق ظهور و خروج امام مهدى(ع) دانسته و تاويل نموده‌اند، بازگو مى‌شود.
گزارش وضعيت
بخش عمده پاورقى‌ها، مربوط به ارجاعاتى است كه در متن آمده است، بخشى هم مربوط به تلفظ صحيح بعضى از كلمات مى‌باشد و در بعضى موارد هم تراجم اشخاصى كه در متن نام آن‌ها برده شده است، مى‌باشد.
فهرست مطالب در ابتداى اثر به طور كامل ذكر شده است. از آن جا كه اثر از دو بخش تشكيل يافته است، بعد از دو فصل اول، فهرست منابع اين دو بخش (ص85) و فهرست منابع فصل سوم در آخر كتاب گنجانده شده است.