امام علی(ع) و علم و هنر
امام علی(ع) و علم و هنر، اثر محمد دشتی (۱۳۳۰-۱۳۸۰ش)، محقق، مؤلف، مترجم و پژوهشگر نهجالبلاغه است که به بررسی آموزهها و سیره حضرت علی(ع) در زمینه دانش، آگاهی و هنر میپردازد و روشهای کشف حقایق جاودانه هستی را از دیدگاه ایشان توضیح میدهد. این کتاب جلد ششم از مجموعه ۵۰ جلدی با عنوان «الگوهای رفتاری امیرالمؤمنین(ع)» است.
| امام علی(ع) و علم و هنر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دشتی، محمد (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه فرهنگی تحقيقاتی اميرالمومنين (علیه السلام) |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1388ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | 978-964-6422-25-4 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
ساختار کتاب شامل بخشهای سرآغاز، مباحث مقدماتی تحت عنوان «ضرورتها» و دو فصل با بخشهای مختلف، و کتابنامه موضوعی است.
گزارش محتوا
سرآغاز کتاب حاوی مطالبی پیرامون الگوهای رفتاری حضرت علی(ع) شناخت و ضرورت تبیین آنها، باضافه مطالبی درباره الگوهای رفتاری و شرایط زمان و مکان و اقسام الگوهای رفتاری است. [۱]
بخش ضرورتها: این بخش با تبیین «جایگاه مباحث علمی» آغاز میشود. در این قسمت به دو نظریه معروف درباره علم و آگاهی اشاره شده است. که حاصل نظریه اول و غیر توحیدی تبدیل علم به جهل در اثر ناپایداری و تبدیل شدن فرضیهها به فرضیههای جدید است. درمقابل، در نظریه دوم از دیدگاه توحیدی پیامبران الهی و اسلام و دیدگاه نهجالبلاغه بر وجود واقعیتهای ثابت و علم و آگاهی، باورها، فرمولها، محاسبات، تحلیلها و راه حلهای جاودانه، در سراسر نظام هستی سخن گفته شده است. سپس به راههای اثبات علم جاودانه و راهها و روشهای شناخت که شامل روشهای تجربی، عقلی و فلسفی، و همچنین وحی الهی است اشاره شده و در مورد انواع علوم بحث شده است. در ادامه اظهارات وحیگونه حضرت علی(ع) در بخش علم و هنر و در ارائه دیدگاههای علمی، و طرح علوم و فنون از نظر کاربردی به سه دسته (رازهای کشف شده، رازهای در حال کشف، رازهای فوق درک بشری)تقسیم شده است. و در نهایت به این نکته اشاره شده که مجموع مباحث مطرح شده در این کتاب در این سه دسته مطرح شده است[۲].
بخش دیگر این مباحث، «هنر از دیدگاه نهجالبلاغه» است. در این دیدگاه، هنر برای خلق زیباییها و نشان دادن جمال و زیبایی پروردگار معرفی شده و به هدفمندی آن که سیراب کردن مردم در تمام سطوح فکری و آشنا کردن آنان با واقعیتها اشاره شده است. جوانب گوناگون هنر شامل هنر سخنوری(که دلها را تکان میدهد)، هنر نویسندگی(که در نامهها و نوشتههای امام علی(ع) تجلی یافته)، و استفاده از شعر حماسی و نمایشنامهنویسی برای رساندن پیام الهی و دفاع از آرمانها میشود[۳].
فصل اول رهنمودهای علمی امام علی(ع) است. این فصل به تفصیل به «علوم و آگاهیهای امام(ع)» میپردازد. اعترافات متعدد صحابه و خلفا، مانند اعتراف عائشه مبنی بر اینکه علی(ع) عالمترین مردم است و اعترافات دیگران به برتری علمی ایشان بیانگر وسعت دانش امام(ع) دانسته شده است [۴].
در بخش «جلوههای علوم علوی»، به ریشههای پیدایش علم امام(ع)، از جمله علم غیب و وحی الهی و آموزشهای پیامبر(ص) اشاره شده و منابع کتبی ایشان، مانند کتابهایی که نزد امام بود(مانند «کتاب علی» و «جامعه»)، و «جفر» که تمام حوادث جهان در آن موجود است، ذکر شدهاند[۵].
در بخش «اقسام و جوانب علوم علوی»، علوم مختلفی که امام(ع) در آنها سرآمد بودند، ، مانند علم تفسیر قرآن، علم کلام و خداشناسی، علم فقه و احکام دین، وعرفان که بزرگان عرفای جهان اسلام از ایشان آموختهاند، شرح داده شده است. همچنین امام علی(ع) پایهگذار نحو و ادبیات عرب دانسته شده و به آگاهی گستردهای ایشان به علم فلکشناسی و نجوم و اسرار آسمانها و توانایی پیشگویی از حوادث آینده، مانند حوادث کوفه و خراسان و ستمگریهای بنیامیه، اشاره شده است. [۶].
در بخش دیگر از مباحث به ترویج فرهنگ قرآنی از رهگذر جمع آوری قرآن توسط حضرت علی(ع)، تاسیس علم نحو برای حفظ قرآن پرداخته شده[۷] سپس مطالبی پیرامون امام و اقسام علوم، که در آن از علومی مانند: روانشناسی و رفتار شناسی و مسائل، مردم شناسی و علم وراثت که در بیانات و سیره حضرت علی(ع) یافت میشود، مطرح شده است[۸].
در ادامه بحث، روشهای تحقیق مطرح شده و مطالبی پیرامون ارزش و جایگاه تجربه، تجربه علمی و پاسخ امام(ع) با روش تجربی ذکر شده و به تشویق ایشان به آموزش و نقل حدیث، تلاش ایشان برای کسب دانش، نوشتن و جمعآوری حدیث، تدوین و تالیف کتب علمی و....اشاره شده است[۹].
در بخشی دیگر علوم کاربردی، (صرف و نحو، لغت، فصاحت و بلاغت، جغرافیا، پاسخ به پرسشهای ریاضی، رهنمودهایی در طب و بهداشت، مباحثی پیرامون کیمیا و صنعت و خط و خطاطی) و برخی علوم جدید، کاربرد و آموزش آنها توسط امامان(ع) مطرح شده است[۱۰]. پاسخ به پرسشها اعم از شبهات، پرسشهای عمومی، سؤالات شرعی و بیان احکام و حدود، توضیح اصطلاحات شرعی و پاسخ به مسائل حیوانات، پاسخ به مسائل تربیتی و استفاده از علم غیب در حل نزاعها از دیگر موضوعات مطرح شده در این فصل است[۱۱].
در فصل دوم، در سه بخش، به موضوع امام علی(ع) و رهنمودهای آموزشی هنری پرداخته شده است. در این فصل، ابتدا نحوه استفاده از نمایش در آموزش مورد بحث قرار گرفته و نمونههای به کار گرفته شده توسط حضرت علی(ع) در این خصوص ذکر شده [۱۲] سپس موضوع هنرهای کاربردی مطرح شده و به توصیه حضرت علی(ع) درباره روش نویسندگی و تشویق و هدیه دادن به شاعر توسط امام(ع) اشاره شده است[۱۳]. در ادامه به مباحث تبلیغاتی و آموزشی پرداخته شده و ضمن آن از سفرهای تبلیغی امام(ع) و استفاده ایشان از جاذبههای تبلیغی و هنر سخنوری و....یاد شده است[۱۴]. در چشمهسار نهجالبلاغه عنوان مطالب آخر کتاب است که در آن بیانات امام(ع) در مورد حدیثشناسی، زیبائیهای هستی، نژادشناسی، روح شناسی و....ذکر شده است. [۱۵].
در پایان کتاب کتابنامهای موضوعی شامل فهرست کتابهای فارسی و عربی پیرامون امام علی(ع) بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است[۱۶].
پانویس
- ↑ ر.ک: سرآغاز، ص5 - 16
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص17- 36
- ↑ ر.ک: همان، ص37- 60
- ↑ ر.ک: همان، ص61- 124
- ↑ ر.ک: همان، ص125- 162
- ↑ ر.ک: همان، ص163- 244
- ↑ ر.ک: همان، ص245- 266
- ↑ ر.ک: همان، ص267- 285
- ↑ ر.ک: همان، ص287- 303
- ↑ ر.ک: همان، ص305 - 344
- ↑ ر.ک: همان، ص345-415 و ص417- 430
- ↑ ر.ک: همان، ص433- 440
- ↑ ر.ک: همان، ص441- 446
- ↑ ر.ک: همان، ص447- 496
- ↑ ر.ک: همان، ص497- 541
- ↑ ر.ک: همان، ص 551- 591
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.