روزشمار تحولات ایران در عصر قاجاریه
روزشمار تحولات ایران در عصر قاجاریه، اثر غلامحسین زرگرینژاد (متولد 1329ش، بجنورد) است. این کتاب، بهصورت روزشمار، به ثبت و تدوین وقایع و رخدادهای تاریخی ایران در عصر قاجاریه میپردازد و با ارائه مستندات، به بررسی تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این دوره کمک میکند.
| روزشمار تحولات ایران در عصر قاجاریه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زرگری نژاد، غلامحسین (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1386ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این کتاب، جلد نخست از یک مجموعه روزشمار است که وقایع و تحولات ایران در عصر قاجاریه را بهترتیب زمان وقوع، با ذکر جزئیات و منابع، سازماندهی کرده است.
سبک نگارش
شیوه نگارش کتاب بر مبنای تنظیم زمانی و موضوعی دقیق رخدادها در قالب روزشمار است. نویسنده با تأکید بر روش تاریخنگاری روزشمار، سعی کرده است تا حد امکان از قضاوتها و تجزیه و تحلیلهای شخصی پرهیز کند و صرفاً گزارشها و روایتهای مستند را ارائه دهد. همچنین، در این مجموعه از منابع و مآخذ معتبر تاریخی استفاده شده است تا روایتها با پشتوانه علمی همراه باشد.
گزارش محتوا
- مقدمه کتاب، به اهمیت بررسی و مطالعه تاریخ معاصر ایران و دوره قاجار میپردازد و دلیل انتخاب قالب روزشمار برای این تحقیق را بیان میکند؛ این قالب امکان ارائه جزئیات، شفافیت و تصویری دقیق و علمی از تحولات را فراهم میسازد. همچنین، در این بخش بر لزوم بررسی پیوندهای زمانی و مکانی میان رخدادها، برای درک عمیقتر تحولات، تأکید شده است[۱]؛ از جمله در این مقدمه، خاطرنشان شده است که:
- محتوای مجموعه حاضر را تمام رخدادهای زمانمند و قابل دسترس تاریخ قاجاریه و تحولات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و روابط خارجی ایران در فاصله درگذشت کریمخان زند تا انقراض سلسله قاجاریه، همراه با نگاهی کلی به مهمترین حوادث ایران از سقوط اصفهان تا فروپاشی زندیه که خود حکم زمینه تاریخی بحث بشمار میرود، تشکیل داده است[۲].
- در این کتاب، تصاویر، عکسها و نقشههایی نیز ارائه شده است؛ چراکه ضرورت تدوین و گردآوری این بخش از منابع پراهمیت و متروکمانده تاریخ معاصر ایران، خصوصا آنهایی که ممکن است بهمرور دهور و ازمنه از بین روند، موجبی دیگر برای ارائه تصاویر، عکسها و نقشههای مربوط به حوزه حوادث این مجموعه بشمار میرفت[۳].
- در لابهلای صفحات این مجموعه، خوانندگان محترم با نمودارها و شجرههایی از انساب مواجه خواهند بود که به دو دلیل عمده در این مجموعه ارائه شدهاند:
- نخست اینکه آنها بهخودیخود بخشهایی از تاریخ معاصر ایران و از جمله تاریخ قاجاریه را در بر دارند که به دلیل طبیعت موضوعی آنها بهسهولت در قالب کرونولوژیک قابل عرضه و ارائه نیستند و یا در صورت عرضه آنها افاده معنا و هدف اصلی را نمیکنند.
- دوم آنکه این شجرهها جز آنکه پیوندهای خانوادگی، تعداد اولاد و ریشههای نسبی را نشان میدهند، نمایشی از سوابق خاندانی رجال متأخر دوره قاجاریه نیز هستند؛ مضافا که این شجرهها میتوانند مأخذ مراجعه خوانندگانی باشند که در هنگام مطالعه تاریخ قاجاریه، علاقهمند به درک روابط نسبی و انشعابات خاندانی هر شخصیت قاجاری میباشند[۴].
- روزشمار تحولات، محتوای اصلی کتاب است. در این بخش، وقایع مربوط به فروپاشی حکومت صفوی و زمینههای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، نظامی و سیاسی شکلگیری سلسله قاجار مورد بررسی قرار گرفته است. گزارش محتوا شامل وقایع مهمی مانند اقدامات دولت ایران برای حفظ تمامیت ارضی و مقابله با تهدیدهای خارجی مانند روسها، عثمانیها و افغانهاست. این وقایع، با موضوعاتی نظیر: محمود افغان از مرزهای ایالت کرمان گذشته است[۵]، فرار نمایندگان کمپانی هند شرقی انگلیس و هلند از کرمان[۶]، عزیمت محمود افغان از کرمان به تاراج لار[۷]، گزارش آمادگی مردم کرمان برای فرار از شهر[۸] و... است.
از جمله وقایع و حوادث مهم مذکور در کتاب، میتوان به زلزله بزرگ در کاشان، اصفهان و قم[۹]، قتل برادرزادههای آقامحمدخان قاجار در شیراز[۱۰]، فرار آقامحمدخان قاجار از شیراز و ورود او به اصفهان[۱۱]، شورش فرزندان فتحعلی خان افشار در اصفهان و فرار حاکم این شهر[۱۲]، درگذشت فردریک دوم آخرین پادشاه مقتدر پروس[۱۳] و اعزام محمدخان زند به محاصره یزد از ابرقو[۱۴]، اشاره نمود.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.