ضرورت قيامت از نظر عقل و دين

ضرورت قیامت از نظر عقل و دین، اثر دکتر محمدباقر شریعتی سبزواری (متولد 1319) است. این کتاب به بررسی نظام‌مند امکان و ضرورت تحقق معاد و رستاخیز انسان می‌پردازد و دلایل این اصل بنیادین دینی را از دو منظر برهان عقلی و شواهد نقلی (دینی) اثبات می‌کند.

ضرورت قيامت از نظر عقل و دين
پدیدآوران	شریعتی سبزواری، محمدباقر (نويسنده)
ناشر	مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم)
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1399ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-09-2181-4
موضوع	رستاخیز - رستاخیز -- جنبه‌های قرآنی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	4ض4ش 222/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

کتاب شامل یک مقدمه و هفت بخش اصلی است و در انتها با کتابنامه خاتمه می‌یابد.

سبک نگارش

نویسنده در اثبات حقیقت معاد، هم از استدلالات عقلی بهره می‌برد و همواره به آیات قرآن و روایات به عنوان شواهد نقلی استناد می‌کند. در کنار بحث‌های تخصصی، از شواهد علمی و عینی جهان طبیعت (مانند یافته‌های نجومی) و همچنین اشعار و تمثیل‌ها برای تبیین و تلطیف موضوعات استفاده شده است.

گزارش محتوا

در بخش‌های مقدماتی، کتاب ابتدا به بحث پیرامون امکان تحقق قیامت می‌پردازد و بر اساس قاعده فلسفی و عقلی، وقوع معاد را ممکن می‌داند، زیرا هستی و نیستی، هر دو، مظاهر قدرت الهی هستند و خداوند قادر است جهان را دوباره خلق کند. در ادامه، مفهوم «معاد» هم از لحاظ لغوی (عود و بازگشت) و هم از لحاظ اصطلاحی (بازگشت روح و حضور جسمانی برای محاسبه اعمال) تعریف شده و تأکید می‌شود که اعتقاد به آن در تمامی ادیان الهی اصلی بنیادین است.

نویسنده در فصل «آفرینش جهان و ضرورت رستاخیز از نظر عقل و دین»، برای اثبات لزوم رستاخیز، به بررسی جهان هستی می‌پردازد. نخست آنکه، گستردگی آفرینش با نیستی سازگار نیست و هیچ موجودی بدون هدف خلق نشده است. دوم، قدرت نامحدود و حکمت بی‌نهایت آفریدگار جهانی، ایجاب می‌کند که جهان به سمت پاداش و جزای نهایی حرکت کند و نمی‌تواند بی‌هدف به نیستی بگراید. سوم، سیر تکاملی عمومی کاروان هستی از مادون به‌سوی کمال مطلق است که در نقطه‌ای مشخص متوقف نمی‌شود، بلکه به یک جهان برتر و ابدی منتقل خواهد شد.

در بخش «رابطه رستاخیز و انسان»، دلایل ضرورت معاد بر محور وجود و خصوصیات انسان تبیین می‌گردد. از جمله، فطرت انسان به طور طبیعی، جویای حیات ابدی و جاودانگی است و جهان حاضر تنها مقدمه‌ای برای وصول به این هدف است. همچنین، عدالت الهی مستلزم واکنش اعمال است؛ یعنی پاداش و کیفر متناسب با اعمال انسان که تحقق کامل آن در زندگی دنیوی ممکن نیست و به جهان دیگری نیاز دارد. بعلاوه، آرمان‌ها و خواسته‌های روحی بی‌نهایت انسان و لزوم برقراری تمایز کامل میان نیکوکاران و گناهکاران، تحقق معاد را ضروری می‌سازد.

در فصل «لزوم رستاخیز از نظر قرآن»، ضرورت معاد با استناد به آیات الهی تأیید می‌شود. قرآن آفرینش را هدفمند و مبتنی بر حق و حکمت می‌داند و زندگی دنیوی را لهوولعب تلقی نمی‌کند، بلکه آن را نظامی موقت در مسیر ابدیت می‌شمارد. همچنین، آیات قرآن تأکید می‌کنند که عدالت الهی مطلق است و در روز قیامت، تمام اعمال انسان به‌سوی خدا بازگشت کرده و پاداش و جزای کاملی داده می‌شود.

در بخش پایانی، «دیدگاه‌های مختلف در چگونگی رستاخیز انسان» مطرح و نقد می‌شوند. این بخش به‌تفصیل دیدگاه‌های فیلسوفان و متکلمان اسلامی و همچنین نظریات مخالفان را بررسی می‌کند. نظریاتی چون «اعاده بعد از فنا» و «خلق جدید» که بازگشت روح و جسم به‌سوی خدا را تبیین می‌کنند، شرح داده می‌شوند. همچنین، نویسنده به نقد و رد قاطعانه نظریه تناسخ (اعتقاد به حلول و انتقال روح به بدن دیگر) می‌پردازد و دلایلی را اقامه می‌کند که این عقیده با اصول عقلانی، هدف آفرینش و پاداش و کیفر الهی در تعارض است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.