تاریخ غزها (ترکمنها)
تاریخ غزها (ترکمنها)؛ تاریخ، تشکیلات طایفهای و حماسهها، اثر فاروق سومر (۱۹۲۴ –۱۹۹۵م) استاد تاریخ در دانشگاه آنکارا و استانبول ترکیه است و به بررسی تاریخ قوم غُز (ترکمنها)، سازماندهی قبیلهای و حماسههای آنها میپردازد و اهمیت نقش این گروه را در تاریخ ترکان و بنیانگذاری امپراتوری سلجوقی شرح میدهد.
| تاریخ غزها (ترکمنها) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سومر، فاروق (نويسنده) ولی، وهاب (مترجم) |
| عنوانهای دیگر | اوغوزها (ترکمنها) ** تاریخ، تشکیلات طایفهای و حماسهها |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1390ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ترکمنان |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب شامل مقدمه مترجم، پیشگفتار و مقدمه مؤلف است و در سه فصل اصلی تنظیم شده که به ترتیب به تاریخ غُزها، طوایف و تشکیلات قبیلهای، و داستانها و حماسههای غُزها اختصاص دارند.
سبک نگارش
نویسنده در نگارش خود از منابع دستاول و تحقیقات تخصصی در زمینه تاریخ ترکها، بهویژه کتیبههای باستانی و آثار دیگر، استفاده کرده و علاوه بر تاریخ سیاسی، توجه ویژهای به آدابورسوم، زندگی کوچنشینی، تشکیلات قبیلهای و فرهنگ مادی و معنوی غُزها نشان داده است[۱].
گزارش محتوا
فصل اول: تاریخ غُزها: این فصل به اطلاعات قدیمی درباره اُغوزها، از جمله نام و ریشههای باستانی آنها (مانند پیوند با هونها و گوکترکها) اختصاص دارد. همچنین، موقعیت جغرافیایی زندگی غُزها در سواحل رودخانه سیحون و دشتهای خزر (محیط تاریخی دولت اُغوز یابغو) بررسی میشود. در ادامه، کتاب به شکست اُغوزها در برابر قراختاییان و قپچاقها، و مهاجرت آنها به سمت غرب (سواحل دریای سیاه) میپردازد و چگونگی استقرارشان در مناطق مختلف آسیای صغیر، ایران و خراسان را شرح میدهد. بخش مهمی از این فصل به تأسیس دولت سلجوقی میپردازد و وقایع مرتبط با ورود آل ارسلان و دیگر افراد سلجوقی به خراسان را دنبال میکند. همچنین، حضور غُزها در مناطق مختلف از جمله ماوراءالنهر، کرمان، فارس و خوزستان، عراق و جزیره، و سوریه در دوره سلجوقیان موردتوجه قرار گرفته و ورود آنها به آناتولی نیز بهتفصیل بحث شده است. در پایان این فصل، وضعیت ترکمنها پس از استیلای مغولان و ترکمنهای ساکن مصر و آفریقای شمالی موردبررسی قرار میگیرد[۲].
فصل دوم: طوایف و تشکیلات طایفهای: این فصل ساختار اجتماعی و قبیلهای غُزها را تشریح میکند. ابتدا، اهمیت تشکیلات قبیلهای و سیاسی غُزها در دورههای مختلف موردبحث قرار میگیرد و نامونشان شاخههای اصلی قبیلههای بیان میشود. سپس، به معرفی طوایف و تشکیلات قبیلهای مهم غُزها در مناطق آناتولی و سایر نواحی پرداخته میشود. در این بخش، همچنین تاریخچۀ گروههای بزرگ ترکمن مانند قراقویونلو و آققویونلو که در آناتولی حکمرانی داشتند، بر اساس منابع تاریخی و جغرافیایی موردبحث قرار میگیرد و به ریشهیابی هویتی آنها توجه میشود. این فصل تلاش میکند تا ارتباطات و پراکندگیهای قومی ترکمنها را تا قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی نشان دهد[۳].
فصل سوم: داستانها «حماسهها»: این بخش به جنبههای ادبی و فولکلوریک غُزها اختصاص دارد و شرحی از داستانها و حماسههای مربوط به آنها ارائه میدهد. تاکید اصلی بر داستانهای دده قورقود است که بهعنوان مهمترین یادگارهای حماسی مشترک مردم ترک ایران و آناتولی شناخته میشوند. محتوای داستانها از نظر سیرت سیاسی، نظام عشیرهای، آدابورسوم ازدواج و طلاق، و عقاید دینی تحلیل میشود. همچنین به جایگاه زن در میان غُزها، وضعیت اقتصادی و معیشتی آنان (دامداری و شکار)، و مراسم مرتبط با مرگ و سوگواری پرداخته شده است. این فصل نشان میدهد که چگونه این حماسهها، عناصر فرهنگی و اجتماعی زندگی کوچنشینی ترکمنها را حفظ کرده و نمایی از زندگی آنها در سدههای نخستین اسلامی به دست میدهد[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.