مردمشناسی کاربردی
مردمشناسی کاربردی، اثر الکساندر ام. اروین (معاصر)، متخصص در رشته مردمشناسی کاربردی است. این کتاب به موضوع مردمشناسی کاربردی و نقش آن در پاسخگویی به نیازهای گوناگون انسانی و محیطی، از جمله حوزههای سلامت، معیشت و بحرانهای اجتماعی میپردازد و هدف کلی آن ارائه ابزارها و دیدگاههایی برای استفاده از مردمشناسی در جهان امروز است تا از طریق رویکردهای علمی به حل مسائل واقعی و ارائه راهحلهای عملی کمک کند. کتاب، توسط مهرداد وحدتی به فارسی ترجمه شده است.
| مردمشناسي کاربردي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اروین، الگزاندرمکی (نويسنده)
وحدتی دانشمند، مهرداد (مترجم) پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. پژوهشکده مردمشناسی (سایر) |
| عنوانهای دیگر | ابزارها و ديدگاههايي براي امروز |
| ناشر | احمد عبدالرحمن العوین (محقق) |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1386ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-785-860-1 |
| موضوع | انسانشناسی کاربردی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1386 4م4الف 397/5 GN |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
انگیزه اصلی نویسنده از تألیف این اثر، معرفی حوزه مردمشناسی کاربردی و اصول عملی آن است. کتاب به این دلیل نگاشته شده است که مردمشناسی کاربردی نیازمند انعطافپذیری فراوان، قدرت تحلیل عمیق و توانایی تشخیص تفاوتهای فرهنگی در برخورد با گروههای خاص است. این اثر سعی دارد تا اصول محوری و کاربردی را برای فعالیتهای مردمشناسی عملی ارائه دهد[۱].
اهمیت کتاب
اهمیت این کتاب در چندین دلیل کلیدی نهفته است:
- پاسخگویی به نیازهای امروز: کتاب، مردمشناسی کاربردی را بهعنوان ابزاری برای پاسخگویی به نیازهای گوناگون انسانی، محیطی و معیشتی معرفی میکند و بر نقش آن در حل بحرانهای اجتماعی و فرهنگی تأکید دارد.
- رویکرد عملی و کاربردی: این اثر فراتر از نظریه صرف حرکت کرده و به ارائه راهحلها، جزئیات و بینشهایی میپردازد که فراتر از چارچوب سنتی آکادمیک است و بر کاربرد عملی دانش مردمشناسی تأکید میکند.
- افزایش درک و ظرفیت: کتاب به تقویت درک عمیقتر از مسائل، گسترش دایره دانش و بالا بردن ظرفیت فعالان در زمینه مردمشناسی کاربردی کمک میکند. همچنین، با توجه به رشد روزافزون این حوزه در دانشگاهها و افزایش تعداد متخصصان، این کتاب به افزایش فهم و ترویج این رشته کمک شایانی میکند[۲].
ساختار
کتاب، شامل یک مقدمه و هفده فصل است که هر فصل به یک جنبه خاص از مردمشناسی کاربردی، ابزارها، دیدگاهها و کاربردهای آن میپردازد.
سبک نگارش
سبک نگارش کتاب دارای ویژگیهای اصلی زیر است:
- کاربردی و عملیاتی: رویکردی عملگرایانه دارد و بر ابزارها و دیدگاههای عملی مردمشناسی تأکید میکند تا از نظریه صرف فراتر رود.
- تحلیلی و توضیحی: مفاهیم را بادقت توضیح میدهد و جزئیات لازم را برای فهم بهتر ارائه میکند.
- مبتنی بر شواهد و مستند: مطالب با استناد به منابع و مطالعات قبلی پشتیبانی میشود.
- جامع و چندرشتهای: موضوعات گوناگون را پوشش میدهد و ارتباط مردمشناسی کاربردی را با سایر رشتهها و حوزهها نشان میدهد.
- تأکید بر اخلاق: اصول اخلاقی در پژوهشها و فعالیتهای کاربردی را مهم میداند و به آن توجه ویژهای دارد[۳].
گزارش محتوا
مقدمه کتاب به معرفی کلی مردمشناسی کاربردی و هدف آن از پاسخگویی به نیازهای انسانی و محیطی میپردازد. در این بخش، بر اهمیت مردمشناسی کاربردی بهعنوان ابزاری برای حل بحرانهای اجتماعی، تغییرات فرهنگی و فقر تأکید شده و توضیح داده میشود که این رشته فراتر از مطالعات نظری، به ارائه راهحلهای عملی میپردازد. همچنین، اشاره میکند که این کتاب قصد دارد اصول و دیدگاههای کاربردی این حوزه را به مخاطبان، بهویژه دانشجویان و متخصصان، ارائه دهد. مقدمه همچنین به اهمیت مسائل اخلاقی در پژوهش کاربردی اشاره میکند[۴].
فصل اول (مواضع نسبت به مردمشناسی، سیاست و عمل): این فصل، به رابطه مردمشناسی با سیاست و عمل میپردازد و توضیح میدهد که چگونه مردمشناسی کاربردی میتواند به درک و حل مسائل اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی کمک کند. انواع مردمشناسی کاربردی مانند مردمشناسی قانونی، پزشکی، روانشناسی و انسانشناسی زیستمحیطی معرفی میشود و تفاوتهای بین مردمشناسی آکادمیک و کاربردی تشریح میگردد. همچنین، این فصل به چالشها و فرصتهای مردمشناسی در حوزه سیاستگذاری و توسعه میپردازد[۵].
فصل دوم (تاریخچه مختصر مردمشناسی کاربردی): این فصل، مروری بر تاریخچه مردمشناسی کاربردی را، از ریشههای آن در قرن نوزدهم تا تحولات معاصر، ارائه میدهد؛ به نقش مردمشناسان در دوران استعمار و کمک به مدیران آن زمان اشاره میکند؛ سپس، تحولات مردمشناسی کاربردی در طول جنگهای جهانی اول و دوم و نقش آن در مدیریت جوامع و سیاستگذاریهای مختلف بررسی میشود. این فصل همچنین به ظهور مردمشناسی کاربردی نوین، بهویژه در آمریکای شمالی و کانادا میپردازد و پروژهها و برنامههای مهمی را که در این دوره انجام شدهاند، معرفی میکند[۶].
فصل سوم (اخلاق در پژوهش کاربردی و عمل): این فصل، به مسائل اخلاقی مهم در مردمشناسی کاربردی میپردازد؛ تأکید بر رعایت اصول اخلاقی، بهویژه در قبال جامعه میزبان، مشتریان و حرفه مردمشناسی، از جمله حفظ محرمانگی اطلاعات، رضایت آگاهانه و اجتناب از هرگونه سوءاستفاده از دادهها و نتایج پژوهش، مورد بحث قرار میگیرد. همچنین به نقش انجمنهای حرفهای مانند انجمن مردمشناسی کاربردی آمریکا در تدوین کدهای اخلاقی و استانداردهای حرفهای اشاره شده است[۷].
فصل چهارم (سیاست چیست و چگونه به مردمشناسی مربوط میشود؟ معانی و زمینههای پرشمار سیاست): این فصل، به تعریف سیاست و ارتباط آن با مردمشناسی میپردازد و توضیح میدهد که چگونه مردمشناسان با ارائه دیدگاههای فرهنگی و اجتماعی خود میتوانند به فرایندهای سیاستگذاری کمک کنند. زمینههای مختلف سیاست، از جمله بهداشت، آموزش، محیط زیست، اقتصاد و مسائل قومی، که مردمشناسی در آنها نقش دارد، مورد بررسی قرار میگیرد[۸].
فصل پنجم (نقاط قوت و ضعف و مسیرهای آتی تحلیل سیاست و اجرای آن): این فصل، به بررسی مزایا و محدودیتهای مردمشناسی در تحلیل و اجرای سیاست میپردازد. از نقاط قوت میتوان به رویکرد جامع به سیستمها، تفسیر فرهنگی (دیدگاه از درون)، تواناییهای میانرشتهای و تمرکز بر جامعه اشاره کرد. از نقاط ضعف نیز میتوان به چالشهای ارتباطی با سیاستگذاران، مسائل اخلاقی ناشی از تعارض منافع و محدودیتهای مالی اشاره نمود[۹].
فصل ششم (ارزیابی نیازها): این فصل، به مفهوم و روشهای ارزیابی نیازها میپردازد. هدف این ارزیابی شناسایی نیازهای واقعی یک جامعه برای برنامهریزی مؤثر است. انواع نیازها، اهداف و انتظارات از ارزیابی نیازها و روشهای گردآوری اطلاعات و منابع مناسب برای ارزیابی نیازها، از جمله مصاحبه، گروههای متمرکز و پرسشنامهها، مورد بحث قرار میگیرد[۱۰].
فصل هفتم (ارزیابی برنامهها): این فصل، به ارزیابی برنامهها و نقش مردمشناسی در این فرایند میپردازد. ارزیابی برنامهها بهمنظور سنجش اثربخشی و کارایی برنامهها صورت میگیرد. مردمشناسان میتوانند با رویکردهای کیفی و فرهنگی خود به ارزیابی جامعتر و دقیقتر برنامهها کمک کنند[۱۱].
فصل هشتم (برآورد تأثیر اجتماعی): این فصل، به مفهوم و اهمیت برآورد تأثیر اجتماعی میپردازد و توضیح میدهد که چگونه مردمشناسان با بررسی پیامدهای اجتماعی طرحها و پروژههای توسعه بر جوامع محلی، میتوانند به برنامهریزان و سیاستگذاران کمک کنند[۱۲].
فصل نهم (برخی گرایشهای جدید در استفاده از مردمشناسی زیستمحیطی): این فصل، به گرایشهای نوین در مردمشناسی زیستمحیطی میپردازد. این حوزه به بررسی رابطه انسان با محیط زیست، مدیریت منابع طبیعی، و مسائل زیستمحیطی مانند آلودگی آب و مدیریت پسماند میپردازد[۱۳].
فصل دهم (مردمشناسی هواداری از آرمانها): این فصل، به مفهوم و عمل مردمشناسی هواداری میپردازد. مردمشناسان هوادار برای دفاع از حقوق گروههای خاص و جوامع محروم و همچنین برای ترویج عدالت اجتماعی، دانش و مهارتهای خود را بهکار میگیرند[۱۴].
فصل یازدهم (مردمنگاری از طریق مطالعه مشارکتی و مصاحبه با مطلعان کلیدی): این فصل، به مردمنگاری بهعنوان یک روش تحقیق اساسی در مردمشناسی میپردازد. در این بخش، مراحل کار میدانی، مشاهده مشارکتی و مصاحبه با مطلعان کلیدی بهتفصیل شرح داده شده است[۱۵].
فصل دوازدهم (گروههای متمرکز و دیگر روشهای مصاحبه با گروهها): این فصل، به روشهای مصاحبه گروهی، بهویژه گروههای متمرکز، میپردازد. کاربردها، مزایا و معایب این روشها در جمعآوری اطلاعات و دیدگاههای گوناگون بررسی میشود[۱۶].
فصل سیزدهم (کمیسازی از طریق شاخصهای اجتماعی و پرسشنامه): این فصل، به کاربرد روشهای کمی در مردمشناسی، مانند استفاده از شاخصهای اجتماعی و پرسشنامهها میپردازد. این روشها به جمعآوری دادههای عددی و تحلیل آماری برای درک پدیدههای اجتماعی کمک میکنند[۱۷].
فصل چهاردهم (روشهای برآورد سریع): این فصل، به معرفی و کاربرد روشهای برآورد سریع میپردازد. این روشها برای جمعآوری سریع اطلاعات در شرایط اضطراری یا زمانی که منابع محدود است، مفید هستند[۱۸].
فصل پانزدهم (پژوهش بهصورت اقدام مشارکتی): این فصل، به پژوهش بهصورت اقدام مشارکتی میپردازد. این رویکرد بر همکاری فعال محققان با اعضای جامعه برای شناسایی مشکلات، انجام تحقیق و اجرای راهحلها تأکید دارد[۱۹].
فصل شانزدهم (برخی اصول افزایش کارایی): این فصل، به اصول و راهکارهایی برای افزایش کارایی و اثربخشی فعالیتهای مردمشناسی کاربردی میپردازد. این اصول شامل تمرکز بر پژوهش، حفظ روابط و توسعه مهارتها و ارتباطات مؤثر است[۲۰].
فصل هفدهم (چگونه حرفهای شویم): این فصل، به مسیر حرفهای شدن در مردمشناسی کاربردی میپردازد و به مهارتهای لازم برای موفقیت در این حوزه، از جمله مهارتهای تحلیلی، ارتباطی و فکری، اشاره میکند و راهنماییهایی را برای توسعه حرفهای و ورود به بازار کار ارائه میدهد[۲۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص19-24
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص25-49
- ↑ ر.ک: همان، ص51-76
- ↑ ر.ک: همان، ص77-99
- ↑ ر.ک: همان، ص103-124
- ↑ ر.ک: همان، ص125-143
- ↑ ر.ک: همان، ص145-171
- ↑ ر.ک: همان، ص173-207
- ↑ ر.ک: همان، ص209-222
- ↑ ر.ک: همان، ص235-253
- ↑ ر.ک: همان، ص255-286
- ↑ ر.ک: همان، ص289-316
- ↑ ر.ک: همان، ص317-338
- ↑ ر.ک: همان، ص343-369
- ↑ ر.ک: همان، ص375-393
- ↑ ر.ک: همان، ص495-413
- ↑ ر.ک: همان، ص417-433
- ↑ ر.ک: همان، ص435-452
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.