فلسفة الجد و الهزل

فلسفة الجد و الهزل، نوشته ادیب، متکلم معتزلی و نویسنده مشهور قرن سوم هجری قمری، ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ (۱۶۰- ۲۵۵ق)، مجموعه رساله‌هایی ادبی و اخلاقی است که برخی از آداب فردی و اجتماعی معاشرت با مردم را بیان می‌کند. پژوهشگر معاصر، محمد علی زعبی این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی سودمند بر آن افزوده و شخصیت و آثار جاحظ را معرفی کرده ولی درباره روش اثر حاضر توضیحی نداده است.

فلسفة الجد و الهزل
پدیدآوران	جاحظ، عمرو بن بحر (نويسنده) زعبی ، محمدعلی (مقدمه‌نويس)
ناشر	دار الشؤون الثقافیة العامة
مکان نشر	عراق - بغداد
سال نشر	13سده
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ج2ف8 247/25 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اسم کتاب

• عنوان این اثر، با محتوای آن مطابقت کامل ندارد و از باب «تسمیة الکلّ باسم جزئه» است و فقط بر بخشی از محتوای کتاب، دلالت دارد. محقق، «رسائل في الأخلاق المحمودة و المذمومة» را اسمی شامل برای رساله‌های حاضر دانسته است.

هدف و روش

• محقق با تأکید بر آنکه جاحظ این رساله‌ها را برای دو وزیر به نام «ابودؤاد» و «ابن الزیات» فرستاده است تا برای آنان آیین‌نامه‌ای اخلاقی و چراغی در راه فعالیت اجتماعی باشد، افزوده است: این رسائل برای هر کسی که به تدبیر مملکت بپردازد، مفید است زیرا اخلاق، قانونی کلی و ساری و جاری در همه جوامع و زمانها و در بین همه انسانها است.

ساختار و محتوا

• در کتاب حاضر، 4 رساله از آثار جاحظ به ترتیب ذیل آمده است:

1. «فلسفة المعاد و المعاش» (آداب معاشرت با مردم خطاب به ابوالولید محمد بن احمد بن ابی‌دؤاد)
2. «کتمان السرّ و حفظ اللسان» (رازپوشی و نگهداری زبان)
3. «فلسفة الجدّ و الهزل» (مذمت خشم و لذت عفو و... خطاب به محمد بن عبدالملک زیات)
4. «فلسفة فصل ما بین العداوة و الحسد» (حکمت و تفاوت دشمنی و حسادت)

• محقق در پایان کتاب، تحت عنوان «شرح الکلمات العویصة»، تعداد 59 مورد از کلمات و تعابیر مشکل موجود در این اثر را توضیح داده است.

نمونه مباحث

• من اخلاق و طبیعت تو را وارسی کردم و دریافتم که فضایل و کمالاتی داری که شاید کمتر کسی داشته باشد ولی دو موضوع را ضایع و رها کرده‌ای که ریشه و مدار فضیلت‌ها است و در خوبی انسان همین کافی است که عیوبش را بتوان شمرد. و آن دو، سخن‌گویی نابجا و افشای سرّ است....

منابع مقاله

• مقدمه و متن کتاب.