شعله آه: قصه عاشقانه ملکمحمد و شمسبانو
شعلۀ آه: قصۀ عاشقانه ملکمحمد و شمسبانو تألیف منشی غیوری دهلوی (لچهمن سنگه) (قرن ۱۲ق)، ادیب و نویسنده هندیالاصل؛ مصحح مسعود جعفری جزی (متولد ۱۳۲۵ش)، محقق و مصحح؛ داستان عاشقانهای به نثر مصنوع و آراسته از دورۀ آخرین عصر طلایی ادبیات فارسی در هند است که به دستور شاه عالم دوم گورکانی نگاشته شده و از نظر زبانی، ادبی و جامعهشناختی حائز اهمیت است.[۱]
| شعلۀ آه: قصۀ عاشقانه ملکمحمد و شمسبانو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غیوری دهلوی، منشی (نویسنده) جعفریجزی، مسعود (محقق) |
| ناشر | سخن |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۳ |
| چاپ | ۱ |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۳۷۲-۷۷۵-۸ |
| موضوع | داستانهای عاشقانه فارسی - قرن ۱۲ق. -- داستانهای فارسی - قرن ۱۲ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| کد کنگره | PIR ۶۷۵۳/۵/ش۷ ۱۳۹۴ |
ساختار
کتاب حاضر در یک جلد و بدون تقسیمبندی مشخص به فصلهای مجزا، به صورت پیوسته و با یک دیباچه و خاتمه نگاشته شده است.
گزارش کتاب
کتاب «شعلۀ آه» که با نام کامل «شعلۀ آه: قصۀ عاشقانه ملکمحمد و شمسبانو» شناخته میشود، اثر منشی غیوری دهلوی، نویسندهای هندیالاصل از قوم بانیه اگرواله است که در قرن دوازدهم هجری قمری میزیسته است. او که لقب فارسی و اسلامیاش «منشی غیوری دهلوی» است، نزد میرزا شمسالدین فقسر دهلوی ادبیات آموخت و از همکاری با انگلیسیها سر باز زد. وی پیرو آیین تشیع بود و افزون بر نویسندگی، شاعری نیز میکرد. این کتاب به فرمان شاه عالم دوم گورکانی (۱۱۷۲-۱۲۲۱ ق) تألیف شده و منشی غیوری در دیباچه، امر این پادشاه را انگیزۀ اصلی نگارش اثر دانسته است. کار او به گفتۀ خودش، آراستن قصهای موجود با «الفاظ تازه»، «تشبیه و استعاره» و «صنایع بدیع» بوده است و نگارش آن را در مدت سه ماه به پایان برده است.
پیرنگ داستان، شناخته شده و مشابه بسیاری از قصههای عامیانۀ فارسی است و میتوان آن را از پیشنیاهای قصهای مانند «امیرارسلان نامدار» دانست. داستان، ماجرای عاشقانۀ ملکمحمد و شمسبانو را روایت میکند. زبان کتاب، همچون دیگر قصههای عامیانۀ عصر صفوی، آکنده از واژهها، ترکیبها و تعابیر کمکاربرد و نامأنوس است که با نثر کلاسیک فارسی تفاوت دارد. از جملۀ این ویژگیها میتوان به ترکیبسازیهای افراطی نویسنده اشاره کرد. با این حال، نثر کتاب به غیر از مقدمه و خاتمه، overall ساده و روان توصیف شده است.
یکی از ویژگیهای بارز کتاب، استفاده فراوان از اشعار مناسب با وقایع داستان است که عمدتاً از شاعران نامدار همان عصر مانند وحشی بافقی، محتشم کاشانی، صائب تبریزی، بابافغانی و حزین لاهیجی، و همچنین شاعران گمنامی مانند ضمیری اصفهانی و شفایی اصفهانی برگزیده شدهاند. البته اشعاری از شاعران کهنتر مانند نظامی، فردوسی و خاقانی نیز در متن به کار رفته است.
افزون بر فواید ادبی و زبانی، این کتاب از جنبۀ اجتماعی و جامعهشناختی نیز حائز اهمیت است؛ چرا که در لابلای حوادث تخیلی و افسانهوار داستان، میتوان نشانههایی از آداب و رسوم، اعتقادات عامۀ مردم و طبقات ممتاز جامعه آن دوران هند را مشاهده کرد. همچنین گرایش مؤلف به تشیع و نیز آشنایی او با هندسه و ریاضیات در جای جای متن کتاب بازتاب یافته است.
مصحح کتاب، آقای مسعود جعفری جزی، در تصحیح متن از دو نسخۀ خطی و یک چاپ سنگی استفاده کرده است. نسخۀ نخست در کتابخانۀ بادلیان آکسفورد (مجموعه اوزلی ۱۶۷) نگهداری میشود که میکروفیلم آن در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران موجود است. نسخۀ دوم در کتابخانۀ دیوان هند بریتانیا به شمارۀ ۸۴۸ نگهداری میشود. سومین نسخه، چاپ سنگی کتاب است که در سال ۱۲۶۲ قمری در لکهنو منتشر شده و نسخهای از آن در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی موجود است. کتاب حاضر در ۳۲۸ صفحه توسط نشر سخن در تهران به چاپ رسیده است.[۲]
پانويس
- ↑ ر.ک.پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات
- ↑ ر.ک.پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات