نصيحة الملوك
نصيحة الملوک کتابی است منسوب به علی بن محمد ماوردی (364- 450ق) در موعظهگری و نصیحت پادشاهان و اخلاق سیاسی.
| نصيحة الملوك | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ماوردی، علی بن محمد (نويسنده) خضر، خضر محمد (محقق) |
| ناشر | مکتبة الفلاح |
| مکان نشر | کویت |
| سال نشر | 1403ق - 1983م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م2ن6 49 JC |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر منسوب به ماوردی است و احتمال داده شده از احمد بن سهل (ابوزید بلخی) باشد، اما حاجی خلیفه آن را از ماوردی دانسته است[۱].
نویسنده در این کتاب، تقسیم دهگانهای از موضوعهای سیاسی ارائه کرده است که عبارتند از: «تحقیق در باب پندپذیری»، «فضایل پادشاهان و آنچه باید برای خود اختیار کنند»، «صفاتی که باعث فساد در پادشاهی و سلطنت میشود»، «درمان قساوت قلب»، «خودسازی و انضباط نفس»، «سیاست خصوصی خانواده، فرزندان، خویشاوندان، خدمتکاران و سربازان»، «سیاست عمومی و تدبیر اهل مملکت»، «تدبیر ثروت»، «تدبیر دشمنان و صاحبان صفات بد»، «ارائه نیات و جستجوی تأویل»[۲]،[۳]، [۴]. سیمای مباحث این اثر موعظهگری، نصیحت و اخلاق سیاسی، نه همانند «الاحکام السلطانية» بیان وجوب و حرمتهای فقهی است. ماوردی در مقدمه، خود را ملتزم به احادیثی همچون «انما الدین النصیحه، قیل: لمن یا رسول الله، قال: لله ولرسوله ولائمه المسلمین وجماعتهم» دانسته و مصداق اتم نصیحت را موعظه زمامدار میداند[۵].
اخلاق سیاسی در کنار مباحث دیگر سیاست مانند فلسفه و فقه سیاسی، دارای اهمیت فراوان است، از این رو ماوردی جنبههای مختلف اخلاق سیاسی را در این اثر بررسی کرده است. وظایف زمامدار در تهذیب و تزکیه نفس خودش، تربیت و بهسازی روانی و اخلاقی نزدیکان و خانوادهاش و تربیت مستمر خادمان و حفاظت از اخلاقیات ممدوح و بازداشتن آنان از خصال ناپسند، همچنین روشهای اکتساب صفات نیکو، بخشی از مباحث کتاب و بخش دیگر، اخلاقیات دستگاههای دولتی است. حاکم عهدهدار ایجاد و حراست از صفات و خصایل نیکو در نظامیان، مسئولان اقتصادی و مسئولان اداری است. حتی اخلاق شرعی هرگونه برخورد عذرآمیز با دشمنان را برنمیتابد و ماوردی مناسبات صحیح با دشمن و اهل جنایت را برشمرده است. این که حاکم چه نوع لباسی بپوشد و در کدام ظرف تناول طعام نماید از دیدگاه اخلاق دینی جای سخن دارد. علل اخلاق همانند علل احکام در زمینه سیاست درخور توجه و در باب سوم و لابهلای فصلهای دیگر مطرح شده و پیآمدهای اخلاق مذموم که به تباهی کیان دولت منجر میگردد تعلیل گردیده است[۶].
مقبولیت دولت به دو نوع مشروعیت حقوقی و مشروعیت اخلاقی یا روانشناسانه منقسم است. هر نظام حکمرانی از دو منبع حقوق و اخلاق کسب وجاهت و مشروعیت مینماید. تمام سعی ماوردی در این کتاب، تبیین مشروعیت اخلاقی نظام سیاسی خلافت است[۷].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب؛
- نوری، محمد، «نگارشها و گرایشهای سیاسی ماوردی، پایگاه مجلات تخصصی نور، حکومت اسلامی، زمستان 1375- شماره 2، به آدرس: