دیوان حکیم کسایی مروزی
| دیوان حکیم کسایی مروزی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نجفزاده بارفروش، محمدباقر (نویسنده) |
| ناشر | زوار |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1396 |
| شابک | 978-964-401-523-6 |
| موضوع | کسایی مروزی، ٣۴١ - ٣٩۴؟ ق.۔- نقد و تفسير، کسایی مروزی، ٣۴١ ۔٣٩۴؟ ق. دیوان -- نقد و تفسير، شعر فارسی ۔۔ قرن ۴ ق.۔۔ تاریخ و نقد |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR91392 /د3 ن3559 |
دیوان حکیم کسایی مروزی دیوان حکیم کسایی مروزی تألیف محمدباقر نجفزاده بارفروش؛ این دیوان، مجموعهای از اشعار حکیم کسایی مروزی، شاعر بزرگ شیعی قرن چهارم هجری است که توسط محمدباقر نجفزاده بارفروش گردآوری و شرح شده است. کتاب شامل متن اشعار، شرح و تفسیر آنها، و نمایههای مختلف است و در مجموع ۳۵۷ بیت را در بر میگیرد.
ساختار
این کتاب دارای چهار بخش است: بخش نخست: دربرگیرندۀ دیدگاهها و پیشگفتار؛ دوم: متن اشعار کسایی مروزی؛ سوم: شرح و تعلیل اشعار کسایی و چهارم: نمایهها (نمایۀ واژهها و اعلام کلی، گزیدۀ منابع و ....).
گزارش کتاب
در فرهنگ ایرانی و ادب پارسی روزگاری دراز، حکیم کسی بود که دانای به فلسفه باشد؛ فلسفه هم شامل کلیۀ علوم نظری و عملی، تجربی و انسانی، ظاهره و خفیه میگردید. لذا کسی حکیم بود که به تمام علوم و فضائل آشنا باشد. لیکن با گسترش دامنۀ علوم و درآمدن هر چیزی در دایرۀ آن، دیگر نمیشد به کسی، بدان معنا حکیم گفت. حکیم ابوالحسن علی بن محمد کسایی مروزی شاعری بزرگ و از پیشآهنگان شعر شیعی و متعهدانۀ ادب پارسی است که پس از سالها سکوت در دورۀ معاصر نام و مقام و منزلت او شناخته شده است. شعر کسایی شعری است گونهگونه و سرشار از ویژگیهای ادبی و دینی و اخلاقی، به همین روی تنها در عصر حاضر است که بزرگی او دریافته و شناخته شده است؛ چه در طول و درازای تاریخ پرده و غباری بر سهم و شأن او کشیده شده بود.
نام کسایی بهدرستی روشن نیست. باخرزی در دمية القصر از سخنوری به نام «ابوالحسن علی بن محمد کسایی مروزی» سخن میگوید که آراینده و پیرایندۀ آن آقای احمد آتش این گمان را نزدیک به یقین دانسته که او همان کسایی شاعر معروف باشد. در بررسیهای انجام پذیرفته در رویههای پسین دریافته میشود که این دیدگاه درست است.
ظاهراً لفظ کسایی بر کسی اطلاق میشده که کسا بفروشد یا ببافد یا بپوشد و عدهای از علما بدین نام معروف هستند. کنیه کسایی را نویسندۀ چهار مقاله «ابوالحسن» و نویسندگان «آتشکده» و «مجمع الفصحاء» و «ریاض العارفین» ابواسحاق نوشتهاند.
لقب کسایی در آثار پارسی «مجدالدین ابواسحق» آمده است. نویسندگان آثاری چون «آتشکده» و «مجمع الفصحاء» و قاموس اعلام و ریاض العارفین «مجدالدین» یاد کردهاند. این نظریه بعدها در ریحانة الادب و آثار متأخر تذکره و تاریخ ادبیات و مقالات راه یافته است. به هر حال «کسایی» نامی فراگیرتر و مشهورتر از دیگر نامهای اوست و در متون ادب پارسی شناختهتر و معروفتر است.
زادگاه و زیستگاه کسایی «مرو» است. «مرو» یا «مروشاهجان» شهری کهن و تاریخی است که در سی فرسنگی شمال شرقی سرخس و شصت فرسنگی طوس خراسان قرار گرفته و به سال 1277 هجری در پی بیکفایتی و بیلیاقتی زمامداران وقت از ایران جدا شده است.
سالروز تولد کسایی 27 شوال 341 هجری برابر با 16 ماه مارس 953 میلادی (سدۀ دهم) است. حضور مناقب و مراثی در اشعار کسایی نشان از این دارد که آیین و مذهب وی شیعه بوده است. میتوان گفت که به لحاظ زیست و زندگی، دورۀ حضور و خودنمایی و ویژگیهای شعری، شعر کسایی در گسترۀ شعر سبک خراسانی و سامانی یا ترکستانی جای دارد. شعر کسایی را از حیث داشتن ویژگی میتوان به بخشهای زیر دستهبندی کرد: صور خیال؛ 2. صنایع لفظی و معنوی؛ 3. واژهها و ترکیبها؛ 4. حضور سرودههای انتقادی از خلفای بنیامیه و عباسی، غزنوی و .....؛ 5. حضور سرودههایی در مدح و رثای اهل بیت حضرت رسول (ص)؛ 6. حضور رنجنامههای شاعر و حکمت و تمثیل و پند و ارشاد؛ 7. گزینش اوزان و بحور شعری و ارزیابی عروضی و قافیهای شعر کسایی در تطور و تحول ادواری خود.
کسایی نیز همانند بسیاری در آفرینشهای ادبی خود به سخنوران پیشین چشم داشته و کوشیده همراه با بهرهوری از اندیشه و روش آنان، گاه سرودههایشان را پیروی کرده یا پاسخ داده باشد. پیرو و مقتدای مهم کسایی، شاعر بزرگ رودکی سمرقندی است که کسایی همواره از او به نیکی یاد کرده و در کمال ادب و فروتنی و احترام پا جای پای او گذاشته است.
شمار ابیات این متن 357 بیت است که از همۀ دیوانهایی که تاکنون دربارۀ اشعار این شاعر جمعآوری شده، بیشتر است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات