قطران، ابومنصور
| قطران، ابومنصور | |
|---|---|
 | |
| ولادت | نخستین دهه قرن پنجم |
| محل تولد | شادی آباد تبریز |
| رحلت | ۴۶۵ق |
| اطلاعات علمی | |
| برخی آثار | دیوان قطران تبریزی |
ابومنصور قطران تبریزی (درگذشته احتمالا 465ق) از شعرای قرن پنجم هجری و صاحب دیوان اشعار است.
نام و مولد
در قدیم‌ترین منابع موجود، نام این شاعر قطران است. خود او نیز در دیوان اشعارش می‌گوید:
| مردمان بی خرد گویند قطران کودک است | وان که او را سال کمتر دانشش کمتر بود[۱] |
در برخی از نسخه‌‌های لغت فرس اسدی نیز از او با نام قطران یاد شده است. قطران نامی غیرمعمول است که به گفته فروزانفر بریکی از شعرای گمنام عرب اطلاق شده است. نمی‌دانیم چرا این نام را بر شاعر پیشگام شعر دری در آذربایجان نهاده‌اند[۲].
محل تولد قطران، شادی آباد است که نام محله و روستایی در تبریز است[۳].
زمان ولادت او را باید در نخستین دهه قرن پنجم دانست چون وی در سال ۴۲۰ق به گنجه رفته و امیر ابوالفتح را مدح گفته و این امیر ابوالفتح در سال ۴۲۵ق به دست پسرش ابوالحسن کشته شده است. از آنجا که در دیوان قطران مدایحی به نام امیرابوالفتح وجود دارد، یقیناً قطران بعد از سال ۴۲۳ق که سال به حکومت رسیدن ابوالفتح است در گنجه بوده است[۴].
سفرها
قطران در میان سال‌های ۴۲۳ق و ۴۲۵ق عازم گنجه شده است که نخستین سفر اوست. قطران در این سفر به دربار شدادیان راهیافت و به شهرت رسید. وی تا حدود سال ۴۳۰ق در شهر گنجه بوده است[۵].
چنان که از اشعار قطران برمی‌آید، وی حاکم تفلیس (ابوالخلیل جعفر) و حاکم نخجوان (ابودلف ممدوح اسدی طوسی) و برخی دیگر از امیران مناطق مختلف آذربایجان و اران را مدح کرده است و یقیناً مسافرت‌هایی در مناطق مختلف این سرزمین داشته است[۶].
وفات
درگذشت قطران را در سال ۴۶۵ق دانسته‌اند، اما از برخی اشعار او برمی‌آید که پس از این تاریخ نیز زنده بوده است. به روشنی دانسته نیست که در گنجه یا تبریز درگذشته است یا در جای دیگر[۷].
آثار
- دیوان اشعار که مهم‌ترین اثر اوست.
- فرهنگ لغتی که شامل واژه‌های دشوار فارسی دری بوده است.
- قوس‌نامه (کوش‌نامه)[۸].
پانویس
منابع مقاله