رساله روحيه و منهج التحرير
رساله روحیه و منهج التحریر ، تألیف سید قطب‌الدین محمد حسینی نیریزی (1173-1100ق)، مشتمل بر دو رساله عرفانی است که «رساله روحیه»، منظوم و «رساله منهج التحریر» منثور است. این کتاب با مقدمه‌ای در شرح حال و تحقیق در تصنیفات مؤلف، به قلم محمد خواجوی آغاز و با ترجمه و تعلیقه خود او در پایان، منتشر شده است.
| رساله روحيه و منهج التحرير | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نیریزی، قطب‌الدین محمد (نويسنده)
خواجوی، محمد (محقق) خواجوی، محمد (مترجم) |
| ناشر | کتابخانه احمدی |
| مکان نشر | ایران - شیراز |
| سال نشر | 13سده |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نیریزی، قطب الدین محمد، 1100 - 1173ق. - سرگذشت نامه - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی - فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۲۸۶/ن۹ر۵ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
خواجوی کتاب را با مقدمه‌ای مسجع آغاز می‌کند، با این عبارت که: «روزگاری دراز بود که دل بی‌قرار در هوای نگارش احوال و آثار آن مست شراب ازلی و آن واله جمال ابدی، آن جمال عارفان و آن مستند عاشقان، آن گوهر دریای معرفت و آن جوهر یکتای حقیقت، آن فانی از خود و باقی به حق... هر گدایی که ریزه‌چین خوان تلقین او شد، پادشاه دین و عقبی گشت و هر قلبی که گرفتار نفاق و ریا بود، در کارگاه اخلاق او کیمیا گشت، سلطان العارفين قطب الحق و الملة و الدين، السيد قطب‌الدين محمد النيريزي قدس الله نفسه الزكية...»[۱].
سپس با اشاره به اینکه نسب نیریزی به بیست واسطه به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد سلسه نسب وی را تا امام متذکر می‌شود[۲].
ناظم این ارجوزه قطب‌الدین محمد است که در سال یک‌هزارویک‌صدوسی، یعنی سالی که وارد قزوین شده آن را منتظم ساخته است[۳].
محقق از صفحه هشتم کتاب به شرح مختصر زندگانی نیریزی پرداخته است. سپس اشاره می‌کند که نیریزی به خدمت شیخ علی‌نقی اصطهباناتی که سی‌ویکمین رکن سلسله ذهبیه است، می‌رسد و امر به خلوت و ذکر و سلوک و ریاضت می‌شود[۴]؛ تا اینکه در بیست‌وشش سالگی با رحلت استاد، قطب سلسله ذهبیه و جانشین شیخ می‌گردد[۵].
آن‌گونه که خواجوی تحقیق کرده، از نیریزی چهارده کتاب باقی مانده که در بخشی از مقدمه‌اش به معرفی این آثار می‌پردازد[۶]. سیزدهمین این آثار، رساله منهج التحریر است که به نظم فارسی و به وزن مخزن الاسرار نظامی است که در توحید انشاد و دارای بیانی بسیار روان و سلیس و جزل است، ولی از جهت بلندی عبارات و معانی بسیار مشکل و در افق اعلی مقام دارد و مانند انوار الولایه تمام آن به دست نیامده است[۷].
در بخش دوم کتاب، «رساله روحیه» ارائه شده است. نیریزی در سبب نگارش این اثر و محتوای آن چنین می‌نویسد: این رساله پاسخ به درخواست یکی از برادران دینی از فقیر الی الله محمد قطب‌الدین حسینی است که از من طلب معنای «الأمر الذي منه الروح الإضافي» را نمود. ازآنجاکه فرصت تبیین تفصیلی آن را ندارم، این رساله با نام «الرسالة الروحیة» را در سه افاضه به ایجاز و اجمال و تعجیل نوشتم[۸].
در بخش دیگری از کتاب، «ترجمه و تعلیق رساله روحیه نیریزی» ارائه شده است. ترجمه عبارات در صدر صفحه و تعلیقات و توضیحات با ذکر شماره در ذیل صفحه ارائه شده است.[۹]. این تعلیقه را محمد خواجوی در شهرستان دماوند در بیست‌وسوم رجب 1396 به پایان آورده است[۱۰].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.