دشمن‌شناسی در قرآن
دشمن‌شناسى در قرآن اثر عبدالحسين برهانيان، كتابى فارسى است كه در آن، دشمنان انسان مسلمان و حيله‌ها و نقشه‌هاى آنان و همچنين راهكارهاى مبارزه با آنان، از ديدگاه قرآن، مورد بررسى قرار گرفته است.
| دشمن‌شناسی در قرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | برهانیان، عبدالحسین (نویسنده) |
| ناشر | سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمايندگی ولی فقيه، مرکز تحقيقات اسلامی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب با دو مقدمه از معاونت فرهنگى سپاه و پژوهشكده تحقيقات اسلامى آغاز و مطالب در سه بخش، سامان يافته است.
در اين كتاب، ابتدا آيه مربوط به هر موضوع و ترجمه آن ذكر گرديده، آن‌گاه مفردات آيه، ترجمه و شأن نزول آن (در صورت دارا بودن) بيان شده است. نكته‌ها و پيام‌هاى مستفاد از هر آيه با كمك آيات ديگر و برخى از احاديث، پايان‌بخش مباحث آن آيه است.[۱]
گزارش محتوا
در مقدمه نخست، به روش تأليف كتاب و در مقدمه دوم، به موضوع آن اشاره شده است.[۲]
در بخش اول، اهميت و ضرورت دشمن‌شناسى، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. موضوع دشمن‌شناسى در اسلام، از اهميت والايى برخوردار بوده و از همين‌رو واژه «عدو» و «اعداء» در قرآن بارها تكرار شده و آيات متعدد، چهره دشمنان اسلام و راه‌هاى مقابله با شيوه‌هاى نفوذ آنان را به خوبى تبيين نموده‌اند. نویسنده معتقد است اين آموزه‌هاى قرآنى، هم دشمنان ما را به ما مى‌شناساند و هم شيوه‌هاى مبارزه با آنان را[۳]
به باور نویسنده، اين‌كه برخى معتقدند جامعه ما دشمن نداشته و وجود دشمن، توهمى بيش نيست و گفتمان دشمن‌شناسى مربوط به جوامع غيرمتمدن مى‌باشد، اشتباه است. چنين افرادى، آگاهانه و مغرضانه براى ايجاد زمينه‌هاى نفوذ فرهنگى دشمن و تسلط آنان تلاش مى‌كنند و سخنان دروغين خود را در قالب‌هاى روشنفكرى ارائه مى‌دهند. به اعتقاد وى، تاريخ صدر اسلام و همچنين تاريخ معاصر ايران و ديگر كشورهاى تحت ستم، نشان مى‌دهد كه مستكبران هميشه درصدد نابودى يا استعمار كشورهاى ضعيف و چپاول و استثمار آنان بوده‌اند[۴]
در اين بخش، دشمنان به دو نوع درونى و بيرونى تقسيم و هر يك به تفصيل، بررسى شده است. نویسنده معتقد است دشمن پنهان درونى، بدترين دشمنان است، چرا كه انسان از آن غافل مى‌شود و از نقشه‌هاى او كمتر آگاه مى‌گردد؛ دشمن خانگى ضربات مهلك‌ترى را به ما وارد مى‌كند، لذا ابتدا بايد دشمن درون را شناخته و از نقشه‌هاى او آگاهى پيدا كنيم و پس از سركوبى او، بر دشمن بيرون بتازيم. مهمترين دشمنان درونى انسان، نفس اماره و شيطان مى‌باشند كه در اين بخش، به بررسى هر كدام در آيات قرآن، پرداخته شده است.[۵]
به اعتقاد نویسنده، نفس در واقع خود انسان بوده و همان چيزى است كه فكر و اراده مى‌كند و به «امّاره»، «لوّامه» و «مطمئنه» تقسيم مى‌شود. گاهى اين نفس، تحت فرمان عقل نيست و به‌طور مرتب، دچار هوى و هوس مى‌شود كه آن را «امّاره» مى‌گويند و نفس «لوّامه» همان نفس ملامت‌گر است كه در مواقعى كه از انسان خطايى سر مى‌زند، او را مورد سرزنش و عذاب قرار مى‌دهد. نفس «مطمئنه» نيز حالتى است كه انسان در آن به اطمينان و آرامش مى‌رسد و به چيزى جز خدا نمى‌انديشد[۶]
شيطان نيز موجودى شرور و گمراه‌كننده است كه با نفوذ به درون انسان، به وسوسه و اغواگرى مى‌پردازد و در مقابله با انسان، از شيوه‌هايى چون: وسوسه، وعده، ايجاد اختلاف و كينه، ترس، زينت دادن به كارهاى بد انسان و فراموشى ياد خدا بهره مى‌جويد[۷]
نویسنده معتقد است كه دشمنان بيرونى كه عداوت خود را اظهار مى‌كنند، از ضعيف‌ترين دشمنان هستند، چرا كه شناسايى آنان آسان و در مبارزه و رويارويى با آنان، هميشه مؤمنان پيروز خواهند بود. وى در اين بخش، با استفاده از آيات قرآن، به معرفى دشمنان بيرونى پرداخته است كه عبارتند از: كافران، منافقان، مرجفان و مجرمان، دوستان دشمن، مسلمانان متجاوز و محاربان[۸]
در بخش دوم، راهكارهاى دشمن در مقابله با مسلمانان، مورد بررسى قرار گرفته است. نویسنده معتقد است كه دشمنان اسلام، از روش‌هاى متنوع و متعددى براى نابودى مسلمانان استفاده مى‌كنند و قرآن كريم، با ظرافت و دقت تمام، خدعه‌ها، شيوه‌ها و اهداف كافران و مشركان را برملا ساخته است. از ديد اين كتاب بزرگ، دين‌زدايى و ايجاد مانع در راه ديندارى و دينداران، اختلاف‌افكنى، تحريم اقتصادى، تحريف محتواى دين و تبليغات سوء همراه با تحقير و استهزاء مؤمنان، گسترش فساد و اقدام به جاسوسى و عمليات نظامى، از راهكارهاى دشمنان اسلام عليه مسلمانان مى‌باشد كه در اين بخش، به‌صورت مفصل، به آن‌ها، اشاره شده است.[۹]
نویسنده در توضيح دين‌زدايى كه از جمله راهكارهاى دشمنان عليه مسلمانان مى‌باشد، به آيه 32 سوره توبه «يريدون أن يطفئوا نورالله بأفواهمم و...»اشاره كرده و پس از توضيح مفردات آن، به اين نكته پرداخته كه دشمنان اسلام، در پى دين‌زدايى از جامعه اسلامى همه كوشش و تلاش خود را به كار مى‌گيرند اما خداوند با يك تعبير جالب، كافران را تحقير نموده و با يك جمله كوتاه، معانى فراوانى را رسانده است كه عبارتند از:
- چراغ‌هاى كوچك با دهان خاموش مى‌شود؛
- نورهاى بزرگ را نمى‌توان با دهان خاموش كرد؛
- نور خدا از همه نورهاى عالم، پرفروغ‌تر است؛
- پس كفار به هيچ وجه نمى‌توانند نور خدا را با دهان كوچك خود خاموش نمايند[۱۰]
به نظر نویسنده، پيام‌هايى كه اين آيه شريفه در خود دارد، عبارتند از: كافران همواره در تلاش پى‌گير براى دين‌زدايى از جامعه هستند؛ تلاش آنان بسيار ضعيف و كارشان بيهوده خواهد و خواست خداوند آن است كه دين خود را كامل كند، هرچند كفار را خوش نيايد[۱۱]
در بخش سوم، شناخت راه‌هاى مقابله با دشمنان، بررسى شده است. قرآن براى مقابله با نقشه‌هاى دشمنان اسلام و مسلمانان، راه‌كارهايى را ارائه نموده است. از آنجا كه قرآن كريم ما را به استوارترين راه‌ها هدايت مى‌كند، قطعاً شيوه‌هايى را كه براى مبارزه با دشمنان معرفى مى‌كند، از استحكام و تأثير لازم برخوردار است. به‌طور مثال، براى مقابله با دين‌زدايى و گسترش فساد و ايجاد گمراهى در بين مسلمانان، تقويت بصيرت و صبر و تقوى، سلاح دفاعى بسيار مناسبى است؛ و يا در مقابل، اختلاف‌افكنى و تحريف و تبليغ دشمنان، اتحاد و همبستگى مسلمانان و مبارزه فرهنگى به وسيله آموزه‌هاى قرآنى، بهترين حربه به‌شمار مى‌رود. از جمله راهنمايى‌هاى ديگر قرآن در اين زمينه، مى‌توان به دوستى نكردن با كفار، كمك‌خواهى از صبر و نماز، مجهز شدن به سلاح روز و ايجاد آمادگى براى رويارويى نظامى با دشمنان اشاره نمود[۱۲]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، توضيحاتى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.