المكي و المدني في القرآن الكريم

المكي و المدني في القرآن الكريم، نوشته پژوهشگر و قرآن‌پژوه معاصر، عبدالرزاق حسین احمد، مسئله مکی یا مدنی بودن آیات و سوره‌های قرآن کریم را بررسی می‌کند. نویسنده در این اثر، 17 سوره آغازین قرآن (تا پایان سوره اسراء) را از این نظر کاوش کرده است.

المكي و المدني في القرآن الكريم
پدیدآوران	احمد، عبدالرزاق حسین (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	دراسة تأصیلیة نقدیة للسور و الآیات من أول القرآن الکریم إلی نهایة سورة الإسراء
ناشر	دار ابن عفان
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1420ق - 1999م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	الف3ر5 70/4 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نام کتاب

گفتنی است که اسم این اثر در آغاز، «تحرير القول في السور و الآيات المكية و المدنية» بوده، ولی نویسنده، آن را در زمان انتشار به‌صورت کتاب، تغییر داده و با نامی نو منتشر ساخته است: «المكي و المدني في القرآن الكريم: دراسة تأصيلية نقدية للسور و الآيات من أول القرآن الكريم إلی نهاية سورة الإسراء».

هدف و روش

• این کتاب در اصل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده در رشته تفسیر و علوم قرآن در دانشگاه اسلامی مدینه منوره بوده که عبدالرزاق حسین احمد، در تاریخ 1417ق، از آن دفاع کرده و با درجه ممتاز پذیرفته شده است.
• نویسنده با اهمیت بحث از مکی و مدنی، چند عامل را برای انتخاب این موضوع مطرح کرده است، از جمله:

1. اهمیت این موضوع در شناخت تاریخ تشریع و ناسخ و منسوخ و احکام فقهی؛
2. شناسایی مکی و مدنی برای کسانی که می‌خواهند به تفسیر قرآن بپردازند، ضروری است؛
3. من به مقداری که جستجو کردم، کتابی نیافتم که به‌طور مستقل، این موضوع را تبیین و روایات مختلفش را مطرح و نقد کرده باشد؛
4. بسیاری از قرآن‌پژوهان متخصص در عصر حاضر تصریح کرده‌اند که موضوع مکی و مدنی، شایسته است که مورد پژوهش و تحقیق قرار بگیرد.

• نویسنده، روش پژوهش خودش را با تفصیل توضیح داده است و آن را، ترکیبی (استنادی، توصیفی و انتقادی) دانسته است.

ساختار و محتوا

مطالب این کتاب (2 جلدی) از مقدمه، 3 باب و خاتمه به‌ترتیب ذیل سامان یافته است:

• مقدمه (اهمیت و عوامل انتخاب موضوع و روش تحقیق و نقشه پژوهش).

1. مقدماتی در «دانش شناسایی آیات و سوره‌های مکی و مدنی» (10 مبحث).
2. تحریر و تبیین این نظر در باب سوره‌ها (تمهید و 3 فصل).
3. تحریر و تبیین همین نظر در باب آیه‌ها (تمهید و 4 فصل).

• خاتمه (13 نتیجه و 4 توصیه و پیشنهاد).

نمونه مباحث

• اصطلاح برتر در تعریف «مکی و مدنی» که در نظر دانشوران رواج دارد، این است: «هرچه قبل از هجرت به مدینه نازل شده است» (هرچند در مکه نازل نشده باشد)، «مکی» است و «هرچه بعد از هجرت، نازل شده است» (هرچند در مکه نازل شده باشد)، «مدنی» است.
• برای پاسخ به مسئله تکرار نزول در قرآن کریم، باید به جمع‌آوری روایات واردشده پرداخت و آنها را باهم مقایسه کرد و با عرضه دقیق نظر اندیشوران، می‌توان به نظریه برتر رسید؛ زیرا روشن شد بسیاری از آنچه گویند «چند بار نازل شده است»، به این معناست که «چند سبب نزول دارد».

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.