نهضة الحسين

نهضة الحسين
پدیدآوران	شهرستانی، سید هبةالدین (نویسنده) خاقاني، علي (مقدمه‌نویس)
ناشر	رابطة النشر الإسلامي
مکان نشر	عراق - کربلاي معلي
سال نشر	1389ق. = 1969م.
چاپ	دوم
موضوع	واقعه کربلا، 61ق. حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. عاشورا
کد کنگره	‏1349 9ن9ش / 41/5 BP

نهضة الحسین تألیف سید محمدعلی حسینی شهرستانی (1263-1345ش)، معروف به سید هبةالدین شهرستانی، عالم، مجتهد، فقیه، مفسر، روزنامه نگار مصلح و مجاهد مفسر قرآن، دانشور مصلح جهان اسلام؛ این کتاب اثرى است توصیفى - تحلیلى دربارۀ قیام امام حسین(ع) که بیان کنندۀ «نظر رایج» شیعه دربارۀ آن حضرت است و تاریخ تألیف آن ماه رمضان ١٣٢٣ است. پس از انتشار کتاب حاضر تنى چند از دانشوران به ستایش از آن پرداختند؛ از جمله: محمّدحسین آل‌کاشف الغطاء، طنطاوی جوهری، محمد فاضل جمالی، محمّد زغلول پاشا و سیّد حبیب‌الله عبیدی.

در آغازٍ متن عربى کتاب تنها تقریظ کاشف‌الغطاء، آن هم در ضمن سخن ناشر، آمده است. تقریظ‌های دیگر در آغاز ترجمۀ فارسی کتاب، آمده، در تقریظ کاشف الغطاء آمده است: «نهضة الحسین از آثار ماندگاری است که باید آن را از کتابهای دهر (روزگار) شمرد، نه از کتابهاى عصر(این روزگار).»

متن کتاب در صفحة ١٥٧ به فرجام مى‌رسد واز آن پس، بحثى دربارۀ تاریخ عزاداری آمده که به قلم جواد حسینی شهرستانى است و در این کتابشناسى موردنظر نیست. این بحث بدون هیچ توضیح به کتاب افزوده شده و معمولاً پنداشته مى شود که جزء کتاب است.

به دیدۀ نویسنده، امام حسین می‌دانست که چه بیعت کند و چه بیعت نکند، کشته خواهد شد. اما بیعت نکرد تا دین خدا کشته نشو د. (ص۴٢). وی در تحلیل هدف آن حضر ت گفته است: تا نامه‌ها و قاصدان مردم کوفه به آن حضرت نرسیده بود، هدفش دفاع از خود و پناه بردن از گناه بیعت با یزید به پناهگاه محکمی بود؛ ولى پس از شنیدن مددخواهی مردم، رأى امام از دفاع محدود به دفاع دامنه‌دارى تغییر یافت.(ص۵٩).

او در جای دیگری گفته است: امام خواست حجّت را بر کوفیان تمام کند، پیش از آنکه آنان حجّت را بر امام تمام کنند. پس اگر بر ستمکاران غالب مى‌شد، به هدف دست می‌یافت؛ ورنه به سرحدّی می‌رفت تا خداوند فتح بابى کند. (ص۶٢).

فهرست برخى از مطالب کتاب چنین است: «خلافت یزید و مخالفت حسین باآن»، «شایستگى حسین براى خلافت»، «حسین رمز حقیقت وفضیلت»، «چگونه حسین بیعت کند؟»، «نظرى به هجرت حسین»، «کوفه در نظر حسین»، «فرود آمدن حسین در کربلا»، «اهتمام امام به موعظه ونصیحت»، «توبۀ حر و شهادت او»، «به خاک افتادن امام و کشته شدن او»، «زینب در پایتخت پدرش».

بنا به گزارش رضا استادى در مقالۀ «کتابنامه امام حسین علیه‌السلام»، مندرج در کتاب چھل مقاله (ص408)، نهضةالحسین در سال 1346 قمرى به قلم سیّد على‌اکبر برقعى ذیل عنوان اسرار جانکاه، یا، نهضت حسینى به فارسى ترجمه شده و نسخۀ خطّى آن در کتابخانۀ مسجد اعظم در قم موجود است. بار دیگر این کتاب با عنوان عظمت حسینى، به قلم علیرضا خسروانى، به فارسى ترجمه و چاپ شده است. (تهران. چاپخانۀ تابان، ١٣١٨). همچنین گزیده‌اى از این کتاب با عنوان مختصر نهضة الحسین منتشر شده است. (بغداد، مطبعة دارالسلام، 1345). ١١۶ +دص، و زیری

در نقد پاره‌ای از مطالب کتاب حاضر رجوع شود به: سیّد على فرحى. بررسى و تحقیق پیرامون نهضت حُسینى. (چاپ اوّل: تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ١٣٧٥).ص٣٢٨ - ٣٥٠.

منابع مقاله

اسفندیاری، محمد؛ کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع) به ضمیمه امام حسین(ع) در الذریعه، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، زمستان 1380