نحو استراتيجية لتطوير التربية في البلاد الإسلامية

نحو استراتيجية لتطوير التربية في البلاد الإسلامية کتاب حاضر دربردارنده گزارشى کوتاه به زبان عربى و انگلیسى از همایش ویژه راهبرد تحول‌تربیتى در کشورهاى اسلامى است که از 28 شوال تا 3 ذى‌قعده 1408 ق به همت‌سازمان اسلامى تربیت و دانش و فرهنگ (ایسیسکو) در شهر دوحه مرکز کشور قطر برگزار گشت.

نحو استراتيجية لتطوير التربية في البلاد الإسلامية
پدیدآوران	المنظمه الاسلامیه للتربیه والعلوم والثقافه (ایسیسکو) (نویسنده)
ناشر	المنظمه الاسلامیه للتربیه والعلوم والثقافه
مکان نشر	دارالبیضاء
سال نشر	1410 ق/ 1990 م
چاپ	اول
موضوع	کشورها‌ی اسلامی‌ آموزش‌ و پرورش‌,کشورها‌ی اسلامی‌ برنا‌مه‌ریزی استراتژیک‌,کشورها‌ی اسلامی‌ برنا‌مه‌ریزی آموزشی‌
کد کنگره	‏LA۱۴۹۶/ن۳

مطالب با مقدمه مدیرکل وقت سازمان اسلامى تربیت و دانش و فرهنگ آغاز گشته است و در ادامه، نخست جدول و شرح برنامه‌هاى همایش به تفکیک روز و ساعت معرفى شده است؛ سپس محورهاى پنج‌گانه همایش به‌شرح آورده شده است. به این ترتیب: محور اول، تربیت و رشد اقتصادى و اجتماعى و فرهنگى؛ محور دوم: چشم‌انداز تحول فراگیر تربیت در جهان اسلام؛ محور سوم: تربیت و رویارویى با چالش‌هاى علمى و فناورانه؛ محور چهارم: مبارزه با بى‌سوادى و آموزش بزرگسالان؛ محور پنجم: همکارى.

پس از این، متن طرح و دستورالعمل پیشنهادى سازمان اسلامى تربیت و دانش و فرهنگ براى ایجاد تحول و اعمال اصلاحات تربیتى در جهان اسلام آمده است و سپس متن بررسى انتقادى پیشنهاد یادشده که غلام نبى ناقب از دانشکده علوم تربیتى دانشگاه لندن آن را نگاشته است آورده شده است.

طرح سازمان اسلامى تربیت و دانش و فرهنگ از دو بخش کلى تشکیل شده است: وضع کنونى تعلیم و تربیت در کشورهاى اسلامى؛ بررسى و معرفى عناصر و مؤلفه‌هایى که مى‌توانند در تدوین راهبردى تازه براى اصلاحات تربیتى در جهان اسلام مؤثر افتند.

براى اشارتى به وضع حاکم بر تعلیم و تربیت کشورهاى اسلامى به مطالب ذیل پرداخته شده است: وضع اقتصادى (عقب‌ماندگى اقتصادى)؛ وضع اجتماعى (گسست رابطه میان ساختارهاى سنتى: خانواده، قوم، قبیله)؛ وجود دوگانگى که در جدایى سنت‌گرا و متجدد بروز کرده است؛ اقدامات جهان اسلام در زمینه تعلیم و تربیت (افزایش شدید تعداد افراد تحت آموزش، افزایش شمار معلمان، افزایش مراکز آموزشى، پیشرفت نظام آموزشى، اختصاص بودجه‌هاى خاص به آموزش و پرورش).

بررسى مشکلات تربیتى در جهان اسلام فراز بعدى این طرح است و در آن به موارد زیرپرداخته شده است: بى‌سوادى، کاهش درس‌آموختگان و افزایش سطح بى‌سوادى، بالا بودن‌آمار شاگردان مردود، ضعف ساختار و زیرساخت‌هاى آموزشى، برنامه آموزشى وارداتى، ضعف در مدیریت آموزشى، اندک بودن سرمایه‌گذارى در بخش آموزش و ضعف بودجه آموزشى.

در بخش دوم دستورالعمل و طرح پیشنهادى سازمان اسلامى تربیت و دانش و فرهنگ، به چشم‌انداز راهبردى فراگیر اصلاحات تربیتى در کشورهاى اسلامى نظر شده است و سرآغاز این بخش اشارتى اجمالى به هدف‌هاى فردى، اجتماعى، (جهانى) تربیت اسلامى است و پس از آن به نه اصل از اصول تربیتى اسلام که لازم است فعالیت تربیتى در جهان اسلام را سمت‌وسو دهد پرداخته شده است. آنگاه از اولویت‌هاى فعالیت‌هاى تربیتى در جهان اسلام سخن رفته است. این فراز مهم‌ترین بخش این دستورالعمل و قسمت عملى آن است. فراز فرجامین این دستورالعمل پیوستى است که در آن به برنامه آموزشى و مواد درسى که در آن‌ها تنها به مواد درسى که مى‌توان و لازم است آن‌ها را در برنامه‌هاى درسى مقاطع آموزشى دبستان تا دبیرستان گنجانید اشاره شده است.

پس از این سند راهبردى، و آوردن نقد ملایم غلام نبى ناقب بر آن، نوبت اشاره به پیام‌ها و سخنرانى‌هاى هفت‌گانه همایش رسیده است و سپس پیشنهادهاى سازمان اسلامى تربیت و دانش و فرهنگ (ایسیسکو)، گزارش اختتامیه، پیشنهادهاى شرکت‌کنندگان در همایش، جلسه اختتامیه، فهرست مدعوین، سازمان‌هاى جهانى شرکت‌کننده آورده شده است.

گفتنى است در آمار و ارقام ارائه‌شده در این همایش - در حدى که در کتاب منعکس شده است - تنها دوبار از ایران نام برده شده است، دیگر این‌که در میان شرکت‌کنندگان حقیقى و حقوقى از ایران و ایرانى نامى در میان نیست.

نیز یادکردنى است که در تقسیم‌بندى هدف‌ها (ص 35) از اهداف فردى، اجتماعى، علمى یاد شده است و در شرح مطلب (ص 40) از هدف‌ها در سطوح فردى، اجتماعى، جهانى سخن رفته است. روشن است که علمى (ص 35) غلط و درست آن عالمى است.

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.