القول المشرق في تحريم المنطق

القول المشرق في تحريم المنطق
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) عبدالوها‌ب‌، محمد سید (محقق)
ناشر	دار الحدیث
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1429ق - 2008م
چاپ	1
موضوع	کلام اهل سنت - منطق - منطق - متون قدیمی تا قرن 14 - منطق - دفاعیه‌‏ها و ردیه‌‏ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

القول المشرق في تحريم المنطق، اثر جلال‌الدین سیوطی (متوفی 911ق)، رساله‌ای است در نفی و تحریم علم منطق که با تحقیق سید محمد سید عبدالوهاب منتشر شده است.

سیوطی در این رساله، به مخالفت با منطق پرداخته است و بر این پایه که پاره‌ای از مباحث منطق،‌ قول‌ به هیولا و کفر است و این موضوع، به فلسفه و زندقه می‌انجامد، روی آوردن به منطق را ناروا دانسته است.

وی در این کتاب، علم منطق را فنی خبیث و مذموم دانسته است. او در پاسخ به این پرسش که «آیا فراگرفتن علم منطق بر هر مسلمانی واجب عینی است»؟ یادآور شده است که علومی‌ مانند‌ تفسیر، حدیث و فقه که برترین علوم می‌باشند، واجب عینی نبوده، صرفا واجب کفایی‌اند، پس چگونه می‌توان منطق را بر این علوم ترجیح داد؟ او چنین قائلی را از سه حال خارج‌ ندانسته‌ است: کافر، بدعت‌گذار یا بی‌بهره از خرد.

سیوطی در این رساله، دلایل زیر را در تحریم اشتغال به منطق ذکر کرده است:

1. اجماع مذاهب اربعه اهل سنت بر‌ این‌ تحریم: وی در این راستا نام ٢٨ تن از فقیهان اهل سنت از مذاهب مختلف را ذکر می‌کند.
2. علم منطق همچون علم کلام، نوعی بدعت است و اشتغال به آن نیز حرام خواهد بود. سیوطی‌ پندار‌ اختلاف‌ حکم میان این دو دانش را نوعی مکابره دانسته و در این راستا، به سخنی از امام شافعی تمسک جسته است که برابر آن، هرگاه شارع اسلام درباره امری‌ سکوت‌ را‌ اختیار کرده و دستور به اشتغال به آن نداده باشد، تأمل در‌ باب‌ آن نارواخواهد بود. علم کلام و منطق نیز، هر دو، از نظر وی، همین وضعیت را دارند.
3. حرمت اشتغال به دانش منطق، مقتضای عمومات نصوص دال بر تحریم روی آوردن به هر‌ امری‌ است که به فساد می‌انجامد یا خوف وقوع در فتنه در آن‌ وجود‌ دارد‌.

البته برخی قائلند این عمومات توجیه‌پذیر بوده و هیچ لزومی بین اشتغال به علم منطق و فرورفتن‌ در‌ فساد و فتنه وجود ندارد.

منابع مقاله

1. نویی، ابراهیم، «متکلمان اشعری و علم منطق»، پایگاه مجلات تخصصی نور، آیین حکمت، تابستان 1396- شماره 32.