تربية المعلم للقرن الحادي و العشرين
| تربیة المعلم للقرن الحادی و العشرین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شوقی، محمود احمد (نویسنده) محمد سعید محمود، محمد مالک (نویسنده) |
| ناشر | مکتبة العبیکان |
| مکان نشر | ریاض |
| سال نشر | 1416ق/1995م |
| چاپ | اول |
| کد کنگره | |
تربیة المعلم للقرن الحادی و العشرین [۱]، تألیف محمود احمد شوقی و محمد مالک محمد سعید محمود؛ کتاب حاضر در پى بررسى مقوله بس مهم تربیت معلم در جهان عرب و اسلام است. آنچه نگارنده را به نگارش این اثر برانگیخته، افزایش تهدیدها و چالش‌هاى فراروى معلم امروز از سویى، و تحولات و رویکردهاى تازه در حوزه تربیت معلم از سوى دیگر، به‌ویژه در جهان عرب و اسلام است. آن چالش‌ها چیست، و این رویکردها کدام است؟ و مراحل تربیتى معلمى که از پس آن چالش‌ها برآید و این رویکردها را فهم کند کدام است؟ معلمى که بتواند استعدادها و توانایى‌هاى شاگرد را به کار گیرد و آن‌ها را به بار نشاند و او را به بهترین شکل راهنمایى کند، معلمى که شاگرد را در فرآیند آموزش به عاملى پویا و مثبت تبدیل سازد و نیازهاى جامعه را نیک دریابد و به وظایف خود در قبال آن‌ها عمل کند، معلمى که در حوزه تخصص خود، آگاهى‌هاى تازه فراوان دارد و مى‌کوشد بر مهارت‌هاى شغلى خود بیفزاید.
آیا این مراحل به گونه‌اى در هم تنیده‌اند که بتوانند زنجیره واحدى تشکیل دهند؟ آیا این مراحل برنامه‌ریزى شده‌اند؟ معیارهایى که نشان دهد هر مرحله تا چه مایه با مقتضیات تربیت اسلامى مطلوب سازوار است و با تحولات جدید که با آن‌ها روبه‌روست همگام است کدام است؟ چگونه مى‌توان این معیارهاى سنجش را در مطالعات به کار گرفت تا روشن شود وضع کنونى تربیت معلم در جهان عرب و اسلام چگونه است؟
پاسخ به این پرسش‌ها، هدف تألیف این کتاب است که در مقدمه و سه بخش و هفت فصل پى‌درپى تشکیل شده است.
بخش یکم شامل فصل اول و دوم کتاب است و چالش‌ها و رویکردهاى جدید در تربیت معلم عنوان گرفته است. در فصل اول به مهم‌ترین چالش‌هاى فراروى تربیت معلم در جهان عرب پرداخته شده است. این چالش‌ها به پنج گروه تقسیم و در قالب‌هاى ذیل واکاویده شده‌اند: چالش‌هاى مربوط به تربیت معلم، چالش‌هاى مربوط به شاگرد، چالش‌هاى فراروى جامعه، چالش‌هاى مربوط به پیشرفت علمى و فناورى و پژوهشى، چالش‌هاى مربوط به تحول در نقش تربیت به‌طور عام.
براى نمونه در شرح و شکافت چالش‌هاى فراروى تربیت معلم به این موارد پرداخته شده است: چالش‌هاى گزینش معلم، چالش‌هاى تربیت معلم، چالش‌هاى مربوط به افزایش مهارت‌هاى حرفه‌اى معلم مثلاً از راه آموزش ضمن خدمت.
بررسى یادشده در این کتاب، استقصائى نیست، بل گزینشى است و معیار در گزینش، اهمیت و ارتباط موضوعات با ارزش‌ها و مسائل روز بوده است (ص 87)؛ از سوى دیگر جغرافیاى چالش‌هاى بررسى‌شده، جهان عرب است، اما این چالش‌ها تا حد زیادى در جهان اسلام عمومیت دارد (ص 87).
عنوان فصل دوم، مهم‌ترین رویکردهاى جدید در برنامه تربیت معلم در جامعه اسلامى است. در این فصل تلاش شده است، عناوین ذیل واکاویده شوند: شایستگى معلم براى تربیت شاگردانش بر اساس تربیت اسلامى، توجه به مجهز شدن معلم به فرهنگ اسلامى، توجه به سمت‌وسوى اسلامى دادن به علوم و مشارکت‌هاى عالمان مسلمان در آن‌ها، توجه به توانایى و مهارت کامل معلم در استفاده از زبان عربى فصیح و آموزش با آن، رعایت اصل آموزش مستمر و تربیت معلم را در چارچوب نظامى واحد نگریستن، افزایش سطح برنامه‌هاى تربیت معلم و تعالى آن و تنوع تجربه‌هاى آن، استفاده از پیشرفت‌هاى معاصر در حوزه فناورى آموزشى، توجه به عملکرد معلم در کلاس درس، پیدایش مدل انسانى در تربیت معلم که مخالف دیدگاه‌هاى فروید و رفتارگرایانى چون واتسن است، تأکید بر پژوهش و کاربردهاى میدانى آن، گسترش سطح شرکت‌کنندگان در تصمیم‌گیرى دربارۀ تربیت معلم.
بخش دوم که از فصل سوم تا پنجم را شامل است، معیارهاى تربیت معلم مسلمان، عنوان گرفته است.
در فصل سوم به معیارهاى گزینش معلم پرداخته شده است. این معیارها به پنج گروه تقسیم و بررسى شده‌اند: معیارهاى ویژگى‌هاى شخصیتى، معیارهاى شغلى، معیارهاى علمى و فرهنگى، معیارهاى اخلاقى، معیارهاى اجتماعى. معیارهاى یادشده اساس گزینش دانشجویان تربیت معلم است. برشماردن هریک از مجموعه معیارهاى یادشده پایان‌بخش فصل است.
فصل چهارم، محمل بررسى معیارهایى است که باید در برنامه تربیت معلم معلمان دبیرستان وجود داشته باشد. این معیارها در برنامه تربیت معلم دیگر مقاطع هم قابل اعمال است. در شرح این معیارها، ابتدا مهم‌ترین مبانى فرآیند تعلیم و تعلم، مهم‌ترین ابعاد برنامه تربیت معلم، مسئله پژوهش و محدوده آن، روش پژوهش و مراحل آن، مبانى تنظیم معیار بررسى شده است. آنگاه به معیارهایى که لازم است در برنامه تربیت معلم در جامعه اسلامى لحاظ شود پرداخته شده است. این معیارها در زمینه‌هاى زیر است: معیارهاى اهداف، معیارهاى محتواى برنامه، معیارهاى روش‌هاى تدریس در مراکز تربیت معلم، معیارهاى به‌کارگیرى فناورى آموزشى در برنامه تربیت معلم، معیارهاى ارزیابى خروجى برنامه تربیت معلم.
در فصل پنجم به معیارهاى برنامه‌هاى استمرار رشد معلم از رهگذر آموزش‌هاى ضمن خدمت نظر شده است. در شرح این موضوع از مفهوم رشد معلم، هدف‌هاى آموزش ضمن خدمت، مراحل تهیه برنامه رشد معلم، تهیه معیار یاد شده و در پایان معیارهاى مورد نظر آورده شده است.
عنوان بخش سوم که دربردارنده فصل ششم و هفتم کتاب است، مطالعات تطبیقى است. در فصل ششم به مطالعه مقایسه‌اى میان برنامه‌هاى تربیت معلم ابتدایى در پنج کشور عرب بر اساس رویکردهاى جدید به تربیت معلم در جامعه اسلامى که در فصل دوم کتاب مطرح شد، پرداخته شده است و در فصل هفتم به مطالعه مقایسه‌اى برنامه‌هاى تربیت معلم براى مقطع دبیرستان در هفت کشور عرب، بر اساس معیارهاى ارزیابى برنامه‌هاى تربیت معلم دبیرستان در جامعه اسلامى که در فصل چهارم واکاوى گشت، پرداخته شده است.
- مطالعه منبع ذیل نیز پیشنهاد مى‌شود:
عبدالحکیم خلدون کنانى، تخریج المعلمین حسب التربیه الاسلامیه (مکه مکرمه، المرکز الثقافى للتعلیم الاسلامى، 1404 ق). [۲]
پانویس
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.