أطلس تاريخ الإسلام
| أطلس تاريخ الإسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مونس، حسین (نويسنده) |
| ناشر | الزهراء للاعلام العربي |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1407ق - 1987م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-1470-49-3 |
| موضوع | اسلام - تاریخ - اطلسها - کشورهای اسلامی - جغرافیای تاریخی - نقشه‌ها - کشورهای اسلامی - نقشه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م8الف6 35/56 DS |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أطلس تاریخ الإسلام، تألیف حسین مونس از جمله اطلس‌های ارزشمند و کم‌نظیر است که در آن به‌دقت حوادث و رویدادهای جهان اسلام از صدر اسلام تا دوران جدید و سیاست‌های استعماری غربی در جهان اسلام مورد مطالعه قرار گرفته است.
نویسنده از سال 1351 تا 1365ش، به مدت 14 سال تمام با همکاری عده‌ای از مورخین معروف کشورهای اسلامی رنج تهیه فصل‌های کتاب را به خود هموار کرد و به قصد فراهم آوردن اطلاعات لازم برای نقشه‌ها به مراکز علمی و کتابخانه‌های جهان شتافت و از منابع بی‌شماری بهره برد تا سرانجام مطالب کتاب را جمع‌آوری کرد و سپس به کار فصل‌بندی کتاب بر اساس تاریخی و ترسیم نقشه‌ها که نمایشگر مرزهای جغرافیایی و خط سیر لشکر و میادین جنگ و خلاصه حدود و ثغور متصرفات اسلامی است، دست زد[۱].
ویرایش علمی کتاب به‌وسیله مورخین برجسته کشور با نظارت مرحوم عباس زریاب خویی و بازبینی آن به قصد تطبیق متون با مفاهیم اسلامی، خاصه شیعی توسط دکتر سید جعفر شهیدی به انجام رسیده است[۲].
فصل اول کتاب، به بحث درباره نقشه‌های جغرافیایی موجود در کتب جغرافی‌دانان مسلمان اختصاص یافته و نمونه‌های جالبی از این قبیل نقشه‌ها با شرح و توصیف و مقایسه‌های بسیار آمده است. در این فصل، تحقیق عمیقی درباره فن نقشه‌کشی در میان مسلمانان و توسعه و تحول فکر نمایش جهان به‌طور کلی و عالم اسلام بالاخص در میان مسلمین، از آغاز تا قرن 4ق، به عمل آمده و کلیه وقایع این چهار قرن به‌صورتی ابتکاری و جالب طی چندین جدول تنظیم گردیده است. سپس اوضاع اجتماعی و جغرافیایی و تاریخ جزیرة‌العرب در صدر اسلام به‌تفصیل شرح گردیده و مسائلی نظیر پراکندگی قبایل و اماکن پرستش اصنام و طرق ارتباطی و مراکز مهم جمعیت مانند مکه و مدینه قبل از بعثت حضرت رسول در نقشه‌های مفصل توصیفی ارائه شده است.
وقایع بعد از ظهور اسلام و بعثت حضرت پیامبر(ص) در غزوات مهم بدر و خندق و خیبر و فتح مکه و حجة‌الوداع و امثال آن با توصیف کافی به‌صورت نقشه‌هایی که در آن خط سیرها، میدان‌های رزم و صفوف قبیله‌های درگیر نشان داده شده، آمده است و در فصل دیگری به شرح تبارنامه‌ها طی جداولی مفصل و مشروح پرداخته شده است.
در فصل بعد، فتوحات اسلام از شام و عراق و ایران و ماوراءالنهر و سند گرفته تا مصر و نوبه و مغرب و اندلس بیان گردیده و در تمام این موارد، وقایع تاریخ و خطوط عمده لشکرکشی‌ها و میدان‌های جنگ در نقش‌های مفصل و دقیق ارائه شده و در پایان هر فصل، فهرست مفصلی از مراجع قدیم و جدید به زبان‌های مختلف ذکر شده است.
ذکر وقایع مربوط به خلفای اموی و عباسی و حکومت‌های مغرب و اندلس و غرناطه و یمن و جزیرة‌العرب، مسلمانان در بحر المتوسط (مدیترانه) از صدر اسلام تا حاضر، موضوع عالم اسلام در دوران جدید و سیاست‌های استعماری غربی در جهان اسلام و روابط بین آنها در اوایل قرن 18م تا زمان حاضر، از دیگر مباحث مطرح‌شده در کتاب است[۳].
این اثر با نام اطلس تاریخ ایران توسط آذرتاش آذرنوش به فارسی برگردانده شده است. وی درباره ارزش و جایگاه این اطلس می‌نویسد: «... البته هنوز هم تردید نداریم که این اطلس از جهاتی در نوع خود بی‌مانند است». وی با اشاره به اینکه «در نقشه‌ها، نام‌های عربی و غیر عربی به شکل‌های گوناگون، گاه غلط، گاه درست، آمده‌اند» و «در فهرست آغاز کتاب، صفحات 47 تا 54 به‌کلی از قلم افتاده است» و مانند آن، از دشواری‌های ترجمه این کتاب سخن گفته است[۴].
پانویس
منابع مقاله
آذرنوش، آذرتاش (مترجم)، اطلس تاریخ اسلام، تألیف حسین مونس، تهران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، چاپ یکم، 1375ش.