معجم الفرق الإسلامية (عارف تامر)
| معجم الفرق الاسلامیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تامر، عارف (نويسنده) |
| ناشر | دار المسیرة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1990م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1990 /الف8م6 236 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
معجم الفرق الإسلامية، نوشته نویسنده اسماعیلی، شاعر و مورّخ سوری، عارف تامر (1921-1998م)، فرهنگنامهای به زبان عربی است که فرقههای گوناگون اعتقادی در اسلام را معرفی میکند. متأسفانه نویسنده از استناد دقیق و علمی پرهیز کرده و وضعیت این کتاب را از «پژوهشی آزاد»، به «بیانیهای تبلیغاتی و اعلان دیدگاه اعتقادی»، کاهش داده است. به گفته نویسنده، بیشتر فرقههایی که در این کتاب شناسانده شده، از بین رفته و یا در فرقههای دیگر ادغام شده است و به همین جهت، توضیح کوتاهی درباره آن آمده است[۱].
انتقاد روششناختی
- افسوس که نویسنده در اثر حاضر، به هیچ منبع عمومی یا علمی - تخصصی استناد نکرده و فقط به آوردن عناوین منابع در پایان کتاب (بدون ذکر ناشر، ولی با تعیین نام کتاب، نویسنده، مکان و تاریخ انتشار)، بسنده کرده است[۲].
- عارف تامر در سراسر کتابش هرگز پاورقی نیاورده است، جز 7 مورد که در 2 صفحه آمده [۳] و همه آن پاورقیها نیز، نشانی آیات است و دیگر، هیچ.
- همچنین وی در این اثر، پینوشتی ندارد و با مطالعه اجمالی کتاب، ارجاع درونمتنی نیز مشاهده نشد، جز یک مورد که سخنی درباره رئیس فرقه ثمامیه، از محمد بن عبدالکریم شهرستانى بدون نام بردن از کتاب او الملل و النحل نقل میکند[۴].
هدف و روش
عارف تامر با تأکید بر اینکه فرقهها در اسلام فراوان است و اهداف و گرایشهای گوناگونی دارد، همان طور که در سایر ادیان آسمانی نیز چنین است، افزوده است: ولی ارائه آمار دقیق، دستیافتنی نیست؛ زیرا ما گرفتار فقر اطلاعات تاریخی هستیم. درهرحال، کتابخانههای اسلامی و عربی، به چنین آثاری نیاز دارد؛ چه، آنکه این اطلاعات، داخل در میراث فرهنگی، تاریخی و اعتقادی ما است[۵].
ساختار و محتوا
در این کتاب، توضیحاتی در مورد مذاهب و فرقههای کلامی دین اسلام، بدون تقسیم به بخش و فصل و... مطرح شده است. مباحث با بیان معنای اسلام، اهلسنت و مذاهب چهارگانه فقهی (حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی) آغاز شده[۶] و با توضیحی کوتاه درباره فرقه «راوندیه» (از فرقههای معتزله) پایان یافته است[۷].
نقد عقاید شیعه
- عارف تامر شتابزده و تحت تأثیر آثار تبلیغاتی دشمنان شیعه، مانند کتابهای احمد امین مصری از جمله فجر الإسلام و ضحی الإسلام[۸]، مطالب گوناگونی را آورده و حقّ و باطل و درست و نادرست را به هم آمیخته و درباره برخی از عقاید شیعیان، مانند: امامت، سخنانی ناروا و بیپایه نوشته است؛ مانند اینکه ادعا کرده است که نظریه نصّ - وجود نصوص کافی برای اثبات امامت هریک از امامان اطهار(ع) - را مؤمن الطاق برای شیعه ساخته است[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.
وابستهها
| معجم الفرق الاسلامیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | امین، شریف یحیی (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | بحث موسوعي مبسط |
| ناشر | دار الأضواء |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1406ق - 1986م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف8م6 236 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
معجم الفرق الإسلامية، نوشته شریف یحیی امین است. او در این فرهنگنامه، مذهبها، طایفهها و فرقههای اسلامی را از اهل سنت، شیعه، خوارج، معتزله، مشبّهه، مجسمه، مرجئه، غالیان، صوفیه و باطنیه را کوتاه شناسانده است[۱].
پیشتر، ترجمه این کتاب با عنوان فرهنگنامه فرقههای اسلامی، کتابشناسی شده است. در اینجا برخی دیگر از نکتههای کتاب گفته میشود؛ شریف میگوید: در این معجم، برای کسانی که میخواهند به فرقههای اسلامی شناخت کوتاه و روشنی بیابند، عمده آنچه را که فرهنگنامهنویسان بزرگ در آثارشان آوردهاند، در حد توانش درج کرده است[۲].
روش کار شریف چنین است که بر نقل عبارتهای عالمان پیشین تحفّظ داشته است. او تغییر قابل ذکری در آنها انجام نداده است، ولی از ارزشگذاریهایی که پبشینیان نسبت به فرقهها انجام میدادهاند و آنها را تکفیر کرده و یا نسبت بدعت داده و دربارهاشان گمانهزنی نمودهاند، پرهیز کرده است. همچنین، او هرچند، آرای مؤلفان را درباره فرقهها بسط داده است، اما دیدگاه آنان و چالشهایی را که با فرقهها داشتهاند و رد و یا تأییدشان میکردهاند، کنار نهاده است. او همچنین، از بهکار بردن عبارتهای گروهایی همچون رجعیه و تقدمیه پرهیز کرده است و بحثها و تحلیلهایی را که خواننده را از واقعیت دور میکند، نادیده گرفته است. شریف در کنار هر فرقهای، فراز کوتاهی از بزرگ آن فرقه را نوشته است و برخی از رخدادهای تاریخی را که فرقهها در مسیر آنها پدیدآمدهاند، بدون آنکه بخواهد کار تخصصی تاریخی انجام دهد، گوشزد نموده است؛ زیرا هدف او شرح باورها (و نه گزارش تاریخ آنها) است. او فرقههایی را که در زیرمجموعه فرقه اصلیاشان میگنجند، با درج باورهای خاصشان آورده است، ولی باورهای مشترک را هنگام شرحی که از خود فرقه اصلی میدهد، درج نموده است.
شریف، درستی آنچه را که در این فرهنگنامه آورده است، به گردن منابع و صاحبان آنها انداخته و مسئولیتی برای خود به گردن نمیگیرد. او در ضبط واژهها، نام فرقههایی (مانند مزداریه و مرداریه) را که به سبب تصحیف یا تحقیق نکردن، نامهای گوناگونی یافتهاند، در دو جا آورده است[۳] و در جایی که پیشینیان، در ضبط درست شکل و یا اِعراب نام فرقهها کوتاهی کردهاند، به رأی نامداران لغت، اعتماد نموده است[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه نویسنده.