معجم المصطلحات الكلامية

معجم المصطلحات الكلامية
پدیدآوران	آستانة الرضوية المقدسة. مجمع البحوث الإسلامية. قسم الکلام و الحکمةالإسلامیین (نويسنده) رفاعه، ابراهیم (سایر)
ناشر	آستانة الرضوية المقدسة. مجمع البحوث الإسلامية
مکان نشر	ایران - مشهد مقدس
سال نشر	1394ش - 1436ق
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	BP 200/۲/م۶
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

معجم المصطلحات الكلامية، اثر جمعی از نویسندگان، فرهنگ لغات و اصطلاحات علم کلام است به‌ترتیب حروف الفبا که در دو جلد، تنظیم شده است.

اگرچه تألیف دایرة‌المعارف‌ها سابقه‌ای کهن دارد، اما در عصر حاضر با توجه به تخصصی شدن علوم و مراجعه به «دایرة‌المعارف‌های تخصصی»، این نیاز بیشتر احساس می‌شود؛ به‌گونه‌ای که غیر متخصص برای آگاهی از فکر یا اصطلاح خاص و منشأ تطورات آن، چاره‌ای جز مراجعه به آنها ندارد. در جهت رفع این نیاز، کتاب حاضر تألیف گردیده است. در این کار عظیم، تمامی آثار قرون سوم تا سیزدهم هجری، بررسی و اصطلاحات و الفاظ متداول علم کلام از مصادر مختلف با آراء و مشارب گوناگون گردآوری و ارائه شده است. از مهم‌ترین اهدافی که با مطالعه این معجم حاصل می‌شود، عبارت است از:

1. آشنایی با مفاهیم علم کلام از طریق مصطلحات کلامی.
2. ملاحظه آراء و نظرات مختلف کلامی در خصوص یک اصطلاح.
3. مشاهده نمو و تطورات یک اصطلاح و آنچه در طول زمان به آن اضافه شده است.
4. آشنایی با مصادر اصلی و فرعی کلامی.

با مراجعه به منابع کلامی، می‌توان آثاری را یافت که اصطلاحات کلامی را گردآوری و به‌اختصار شرح کرده‌اند. از جمله این آثار موارد ذیل را می‌توان نام برد: «شرح العبارات المصطلحة» و «المقدمة في المدخل إلی علم الكلام» شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰ق) که مشتمل بر ۲۵۳ اصطلاح کلامی است و «الحدود و الحقائق» بریدی آبی (متوفی ۵۸۵ق) که مشتمل بر حدود ۲۰۰ اصطلاح کلامی است. اما این آثار از جامعیت لازم برخوردار نبوده و هرکدام بخشی از اصطلاحات کلامی را شامل می‌شود؛ بنابراین در جهت رفع این کمبود، با بررسی ۸۵ منبع کلامی (در بیش از 120 مجلد کتاب)، ۱۴۳۰ اصطلاح استخراج و به‌ترتیب حروف الفبا، در اثر حاضر تدوین گردیده است.

منابع مورد استفاده این کتاب از مهم‌ترین منابع کلامی بوده است. در این اثر تنها به ذکر تعاریف هر اصطلاح (در قالب حد و یا رسم) از متن اصلی منابع، بی‌هیچ تصرفی اکتفا شده است؛ البته در مواردی که صحت جمله و یا کلمه‌ای از نسخه موجود متن، مورد تردید مؤلفان بوده است، صورت درست در پاورقی آورده شده است.

ترتیب درج تعاریف از مقدم به مؤخر با صرف نظر از مکررات و مشابهات و مصادر آن نیز به همان ترتیب زمان حیات مؤلف متعاقبا آورده شده است.

در نظر بدوی، برخی تعاریف، تکراری و مشابه است که با کمترین دقت مشاهده می‌شود که تفاوت آنها در تقدم و تأخر برخی کلمات و یا تفاوت جزیی دیگری است که بر اساس انتخاب حساب‌شده از سوی مؤلف آن بوده است که تفاوت مفهومی و منطوقی آن تعاریف را نیز ایجاب می‌کند.

منابع مقاله

كلمة الناشر و مقدمه چاپ اول.