الرد الجميل لإلهية عيسی بصريح الإنجيل
الرد الجمیل لإلهیة عیسی بصریح الإنجیل به زبان عربى ردیه‌ی ابوحامد غزالی بر عقیده‌ی الوهیت مسیح است كه‌در آن با استفاده از متون اناجیل به این‌بحث می‌پردازد كه مسیح از طرف خداوند اذن خاص داشت كه تعبیرات ویژه‌ای در باب ارتباط فرزندی با خدا و یا وحدت با خداوند به‌كار برد و اذن او در میان روابط پیامبران با خداوند منحصر به‌فرد است. اما در واقع او هرگز الوهیت را - آن‌گونه كه امروز مسیحیان به‌طور عام برداشت می‌كنند - به‌خود نسبت نداد.
| الرد الجمیل لإلهیة عیسی بصریح الإنجیل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غزالی، محمد بن محمد (نویسنده)
آل زهوی، دانی بن منیر (محقق) سلفی، ابوعبدالله (محقق) |
| ناشر | المکتبة العصرية |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1420 ق یا 1999 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تثلیث - دفاعیهها و ردیهها
خدا (مسیحیت) - نقد و تفسیر عیسی مسیح مسیحیت - عقاید |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BT 100 /غ4ر4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه تألیف
انگیزه اصلى غزالى در این اثر ابطال نظریه الوهیت عیسی علیه‌السلام، با مراجعه به نصوص مورد استناد قائلین الوهیت، و اثبات تحریف نصوص و اشتباه در فهم آنها.
مسیحیان بعد از رفع حضرت عیسى دو گروه شدند، گروهى مؤمن به عیسى بعنوان رسول خدا باقى ماندند كه همان حواریّون حضرت بودند، كه در قرآن وصف ایشان آمده است، در نهایت در برخورد با یهودیان و معاندان عیسی علیه‌السلام كشته و پراكنده شدند. گروه دیگر كسانى بودند كه انجیل را مورد تحریف قرار دادند و عقیده مسیحیت را به انحراف كشاندند، تا جائى كه ادعاى الوهیت عیسى را كردند و او را با خدا متحد دانستند. عقیده الوهیت عیسى را یا با نصوص تحریف شده استنباط كردند و یا با فهم اشتباه از نصوص و یا با تقلید كوركورانه آن را پذیرفته و رواج دادند.
انتساب اثر
شكى در انتساب این كتاب به غزالى نیست، چنانچه زبیدى در " إتحاف السادة المتقین فی شرح اسرار إحیاء علومالدین" و حاجى خلیفه در "كشف الظنون " این كتاب را از جمله مصنفات غزالى دانسته‌اند. اسماعیل پاشا بغدادى در "هدیة العارفین" این كتاب را به اسم " الرد الجمیل على من غیّر التوراة و الإنجیل " از آثار غزالى شمرده است.
ساختار و محتوا
غزالى قبل از شروع مباحث اصلى، دو اصل را كه بین علماء مورد اتفاق است، بیان مى دارد، اول: نصوص وارده گاهى موافق عقل‌اند و گاهى مخالف صریح عقل‌اند كه در صورت دوم لازم است نصوص را تأویل نماییم و آنها را به مجاز برگردانیم، دوم: در تعارض نصوصى كه بعضى مثبت و بعضى منفى هستند، آنها را وقتى كنار باید گذاشت كه امكان جمعى براى آنها پیدا نكنیم.
مؤلف پس از این وارد نصوص مورد استناد در مسئله الوهیت و اتحاد عیسى با خدا شده و شش نص را از انجیل بیان مى دارد و وجه تأویل هر كدام را توضیح داده و بیان مى دارد كه خود این نصوص تصریح در عدم الوهیت عیسی علیه‌السلام دارند. تمركز غزالى در این كتاب بر نصوصى از انجیل است كه مورد استنباط الوهیت عیسی علیه‌السلام است. او ابتدا این نصوص كه در این كتاب شش نص است را بیان مى دارد، سپس به نقد و تحلیل آنها می‌پردازد. روش غزالى در اینجا نقلى و عقلى است، كه اعتقاد به الوهیت را بعنوان امرى محال اثبات مى‌كند.
پس از آن چند بحث دیگر را بررسى می‌شود از جمله حقیقت اتحاد و ابطال نظریه نصارى در آن، اطلاق لفظ إله بر عیسی علیه‌السلام بنابر طوائفى از مسیحیان كه نادان ترین این گروهند، اطلاق لفظ رب و إله ممكن است بر خدا و بر غیر خدا باشد، شبهه اطلاق لفظ ابوت بر خدا و بنوت بر عیسی علیه‌السلام كه مستلزم امتیاز خاصى نیست، بلكه این الفاظ از كلمات متشابه است كه واجب است به محكمات ارجاع داده شوند.
معرفى نسخه
كتاب داراى دو چاپ قبل از این می‌باشد: 1- نسخه " الأب شدیاق " است كه در سال 1949م به چاپ رسیده است. 2- نسخه دكتر شرقاوى است كه توسط دار الجیل بیروت و دار الزهراء قاهره در سال 1410ه به چاپ رسیده است كه با مقدمه و تحقیق دكتر شرقاوى است. على رغم زحمات زیاد دكتر شرقاوى، این نسخه خطاها و اغلاط زیادى را دارد.
چاپ حاضر، بر اساس نسخه خطى در كتابخانه ایا صوفیاى استانبول با نام "الرد الجمیل لألهیة عیسى بصریح الإنجیل" و با مقارنه با چاپ دكتر شرقاوى، به طبع رسیده است. این نسخه چاپ اول در یك مجلد، توسط المكتبة العصریة بیروت در سال 1420ق 1999م در قطع وزیرى به چاپ رسیده كه تصحیح و تحقیق آن توسط ابوعبدالله سلفى و دانى بن منیر آل زهوى صورت گرفته است، كتابنامه در آخر كتاب و تصحیح و تعلیقات بصورت پاورقى در این طبع آورده شده است.
امتیازات این چاپ، در مقدمه توسط مصححین بیان شده است.
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب " الردّ الجمیل لإلهیّة عیسى بصریح الأنجیل "
2. مقاله وحدت‌طریقت‌و نظریه‌لوگوس(مروری‌بر آموزه‌بنیادین‌سوفیسم)، برگرفته‌از كتاب Living Sufism اثر دكتر سید حسین‌نصر. پاورقى:43.