سجزی، احمد بن محمد
| سجزی، احمد بن محمد | |
|---|---|
 | |
ابوسعید احمد بن محمد بن عبدالجلیل سجزى یا سجستانى (قرن چهارم هـ ق)، منجم و ریاضی‌دان شیعی قرن چهارم قمری.
او در پیشبرد علوم سهم بسیارى داشت. شهرت او در فلک‌شناسى و نجوم و هندسه است و در قطاع مخروط و تقاطع آنها با دایره‌ها، همچنین در تقسیم زاویه به سه قسم متساوى، به وسیله تقاطع دایره، بحث کرده است. مجله ازیس به سال 1926 مباحثى از نظریات او را در تقسیم زاویه به سه قسم و در ایجاد هفت ضلعى منتظم چاپ کرده است. و بیش از این از احوال سجزى اطلاعى نداریم. ولى [سید] ابن طاوس در کتاب خود فرج المهموم درباره‌اش گفته است: «او از کسانى است که به علم نجوم شهرت داشت و گفته شده است که احمد بن محمد سجزى شیعه‌مذهب بود.
آثار
آثار و تألیفات او عبارتند از: برهان الکفایة، که خلاصه و مختصر کتاب تحویل سنى الموالید ابو معشر جعفر بن محمد بن عمر منجم بلخى متوفى به سال 272 هجرى است و با این عبارت آغاز مى‌شود:
«الحمد للّه رب العالمین و الصلاة و السلام على رسوله محمد و آله الطیبین الطاهرین، مقدمه. بدانکه احکام نجوم را چندین چیز بباید . . . » نسخه‌اى از این کتاب در کتابخانه رضوى موجود است.
ابن طاوس کتاب الزایجات را متعلق به پدر او محمد بن عبد الجلیل سجزى مى‌داند.
دیگر، الدلائل فى احکام النجوم است که یک نسخه از آن در کتابخانه مشکاة موجود است.
دیگر کتاب جامع شاهى است، که کتابى بزرگ در علم نجوم است و مؤلف بسیارى از رساله‌هاى نجومى خود را در آن درج کرده است؛ یک نسخه از این کتاب در کتابخانه رضوى موجود است.
دیگر رساله الاختیارات است، در نجوم، که آن را در کتاب جامع شاهى خود گنجانده است.
دیگر رساله الاسعار در بیان احکام نجوم است؛ این رساله را با یازده رساله دیگر خود که همگى در بیان احکام نجوم از قبیل احکام موالید و غیره است در کتاب بزرگ خود جامع شاهى درج کرده و متن آن در کتابخانه رضوى و کتابخانه مشکاة موجود است.
مؤلف برخى از آنها را به عضد الدوله دیلمى متوفى در سال 372 هجرى اهدا کرده است.
دیگر رساله‌اى است در اسطرلاب که یک نسخه آن در کتابخانه رضوى است که، این رساله را براى عبداللّه بن على حاسب تألیف کرده است.
شاید این همان اسطرلاب زورقى اوست که او خود آن را اختراع کرد. این اسطرلاب مبتنى بر این است که زمین متحرک و فلک با هرآنچه در آن است، غیر از کواکب سبعه، ثابت است. دیگر کتاب الاوائل اوست که مؤلف در کتاب الدلائل خود از آن یاد کرده است[۱].
پانویس
- ↑ نعمه، عبدالله، ص331-332
منابع مقاله
نعمه، عبدالله، فلاسفه شیعه، ترجمه جعفر غضبان، تهران، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى، جاپ یکم، 1367ش.