أخلاق المسلم و کیف نربی ابناءنا علیها

أخلاق المسلم و کیف نربی ابناءنا علیها
پدیدآوران	مبیض، محمد سعید (نویسنده)
ناشر	دارالثقافة
مکان نشر	دوحه- قطر
سال نشر	1991م /1411ق
چاپ	یکم
موضوع	تعلیم و تربیت
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏

أخلاق المسلم و کیف نربی ابناءنا علیها، اثر محمد سعید مبیض، کتابی است اخلاقى – تربیتى که در آن تلاش شده پاره‌ای از مفاهیم اخلاقى اسلام به گونه‌ای ساده و روان بررسى و شرح شود. نگارنده مطالب را دسته‌بندى کرده و از تزکیه نفس، تهذیب اخلاق و اصلاح رفتار گفته است و در شرح مطالب از آیات و روایات سود برده و براى هرصفت اخلاقى، روش‌های تخلق فرزندان به آن را یاد کرده است. بحثها، کوتاه و گویا و گیراست و به مسائل حاشی‌های نپرداخته است. در آثار فارسى کمتر متنى به این منقحى در این موضوع یافتنى است. در این اثر، 40 موضوع اخلاقى شرح و بررسى شده است. 10 موضوع در باب تزکیه نفس، 20 موضوع دربارۀ تهذیب اخلاق و 10 موضوع هم دربارۀ اصلاح رفتار. نگارنده در آغاز، آیات و روایاتى متناسب با موضوع مى‌آورد؛ آنگاه آن موضوع اخلاقى را تعریف مى‌کند بعد به شرح جوانب آن مى‌پردازد و در ن‌هایت روش تخلق فرزندان به آن صفت اخلاقى و یا روش حفظ فرزندان از ابتلا به آن خلق را مى‌آورد. نگارنده در آغاز، اخلاق را تعریف مى‌کند و از ویژگی‌های اخلاق اسلامى مى‌گوید و به نتایج اخلاق فاضله مى‌پردازد؛ سپس از اخلاق و روش‌های جدید تربیت اسلامى مى‌گوید و از این رهگذر، تربیت اسلامى را تعریف مى‌کند و با تقسیم روش‌های تربیتى کودک به مستقیم و غیر مستقیم، شروط موفقیت تربیت از روش مستقیم را شرح مى‌دهد و پس از تعریف و شرح معناى روش‌های غیر مستقیم، از ابزار و عوامل روش‌های تربیتى غیر مستقیم در خانواده مى‌گوید و وارد اصل بحث مى‌شود، به خوش‌اخلاقى مى‌پردازد، از تعریف آن، اهمیت آن، مبانى تمییز و بازشناخت اخلاق خوب از اخلاق بد، تأکید بر اینکه خوش‌خویى یکى از هدف‌های عبادت در اسلام است، مى‌گوید و مى‌افزاید: میان دین و اخلاق و رفتار اجتماعى خوب، فاصل‌های نیست و اخلاق خوش در اسلام شامل مسلمان و غیر مسلمان مى‌شود؛ پس از این، به ثبات اخلاق حسنه در زمانها و مکان‌های گوناگون و سرانجام به روش‌های پرورش خلق خوش در فرزندان اشاره مى‌کند. میانه‌روى و توازن و پرهیز از پیروى و تقلید کورکورانه: چند آیه و روایت در این باب، شخصیت متوازن فرد مسلمان و ویژگیها و عناصر آن، تقلید کورکورانه و زیان‌های آن و پرهیز از آن در شرع، چگونگى ایجاد توازن در فرزندان. نرم‌خویى و مهربانى با انسان: چند آیه و روایت، تعریف این مفهوم اخلاقى، سنگ‌دلى و لزوم پرهیز از آن، رابطه مهربانى با خشونت، عقاب و مجازات، زمینه‌‌های مهربانى و رحمت، چگونه فرزندان را مهربان بار آوریم‌؟ نرمى با جانوران: آیات و روایاتى در این باب، مراد از نرمى با حیوانات و مفهوم آن، چگونه کودکانمان را با حیوانات مهربان بار آوریم‌؟ بردبارى و فروبردن خشم: چند آیه و روایت، تعریف بردبارى و حلم، تعریف غضب، عوامل بازدارنده از خشم، آنچه دربارۀ حلم و بردبارى گفته‌اند، چگونه فرزندان را بردبار و باگذشت بار آوریم‌؟ امانت و وفاى به عهد: آیات و روایاتى دراین‌باره، تعریف امانت در اسلام، زمینه‌‌های امانت، تقسیم امانت به مادى و معنوى، انواع امانت معنوى، چگونه فرزندانمان را امین بار آوریم‌؟ راستى و دورى از دروغ: چند آیه و روایت، تعریف راستى، راستى در تجارت، راستى در گفته و عمل، راستى در مزاح، در مدح و ذم، در شهادت حقوقى، در ایمان، در وعده، سزاى دروغ در قیامت، کى دروغ جایز است‌؟ چگونه فرزندانمان را راستگو و راست‌کردار بار آوریم‌؟ میانه‌روى در مصرف: چند آیه و روایت، تعریف میانه‌روى، میانه‌روى در طعام و سفر و خرید، چگونه فرزندانمان را میانه‌رو تربیت کنیم‌؟ میانه‌روى در عبادت: آیات و روایتى در این باب، مراد از این امر، مفهوم عبادت، لزوم پرهیز از سخت‌گیرى در عبادت، آسان‌گیرى در عبادت، چگونه فرزندانمان را به میانه‌روى در پرستش بار آوریم‌؟ قناعت و دورى از طمع: چند آیه و روایت، تعریف قناعت، چگونه فرزندانمان را قانع تربیت کنیم‌؟ روراستى و دورى از ریا: چند آیه و روایت، مفهوم روراستى و صراحت، چگونه فرزندانمان را صریح و روراست بار آوریم‌؟ پایدارى و پرهیز از ناپایدارى: آیات و روایاتى در این باب، مفهوم پایدارى، چگونه فرزندانمان را پایدار و مقاوم تربیت کنیم‌؟ توانایى و دلیرى: چند آیه و روایت، مفهوم توانایى، عقیده آبشخور توانایى است، انواع توانایى، چگونه فرزندانمان را توانا و شجاع پرورش دهیم‌؟ پاکیزگى و پاکى: آیات و روایاتى دراین‌باره، مفهوم پاکیزگى، پاکیزگى و پاکى در عبادت و لباس و خوراک و بدن و اماکن عمومى و آمیزش جنسى، چگونه فرزندانمان را پاکیزه بار آوریم‌؟ امر به معروف و نهى از منکر: چند آیه و روایت، مفهوم منکر و معروف، دلیل امر به معروف و نهى از منکر، شایستگی‌هایى براى امر به معروف و نهى از منکر، چگونه فرزندان را آمر به معروف و ناهى از منکر بار آوریم‌؟ ازخودگذشتگى و پرهیز از خودخواهى: چند آیه و روایت، مفهوم ایثار، برابرى و برادرى با دیگران در اموال، انگیزه‌‌های ازخودگذشتگى و ایثار، چگونه فرزندانمان را ازخودگذشته بار آوریم‌؟ بخشش و انفاق و دورى از خست: آیات و روایاتى دراین‌باره، صفت بخشش و کرم، صفت بخل، پاداش کرم، بدى اسراف، وجوه انفاق و نیکى، مسؤولیت انفاق و بخشش در اسلام، اصول و ضوابط انفاق، انواع کرم، چگونه فرزندانمان را کریم بار آوریم‌؟ دیگر موضوعات اخلاقى آمده در این کتاب، از این قرار است: نیکى به پدر و مادر و صله ارحام، جوانمردى، اخلاص و دورى از ریا، تقوا و خودبانى، اطاعت و پرهیز از سستى در آن، شکر و حمد، توکل به خدا، بردبارى و شکیبایى، حیا و پرهیز از وقاحت، حب و بغض، فروتنى و پرهیز از تکبر، دورى از واکاوى در اسرار مردم، پرهیز از غیبت، نمامى و بدگویى، خوشبینى و پرهیز از بدبینى، گذشت و پرهیز از کینه و حسادت و دشمنى، دورى از فریب و تقلب و احتکار، تلاش و پرهیز از تنبلى، دوراندیشى و پرهیز از شتابزدگى، خوش‌گمانى و دورى از بدگمانى، دادگرى و پرهیز از ستم.

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتابشناسی تحلیلی توصیفی تعلیم و تربیت در اسلام (گزیده منابع عربی)، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم، چاپ یکم، 1381ش