لغت‌نامه
| لغت نامه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | دهخدا، علی‌اکبر (نويسنده)
دانشگاه تهران. موسسه لغت نامه دهخدا (تهيه کننده) گروهی از نویسندگان ( مقدمه نويس) معین، محمد ( زير نظر) شهیدی، سید جعفر ( زير نظر) |
| ناشر | دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1377ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-03-9617-6 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 15 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
لغت‌نامه دهخدا نوشته علی‌اکبر دهخدا (متوفای 1334ش) ادیب و لغت‌شناس، با همکاری و قلم گروهی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی است. دایره‌المعارف و فرهنگ‌نامه‌ای در زبان و لغت و فرهنگ فارسی و عربی است.
لغت نامه محصول تلاش‌های چهل و پنج ساله نویسنده وگروهی از همکاران اوست که با استفاده از متون معتبر استادان نظم و نثر دو زبان فارسی و عربی، لغت نامه‌های چاپی و خطی، کتب تاریخ، جغرافیا، طب، هیئت، نجوم، ریاضی، حکمت، کلام و فقه، آن را تدوین نموده است. [۱]
علی رغم نظر مجلس شورای ملی در نام‌گذاری اثر تحت عنوان دائرة المعارف یا فرهنگنامه علی‌اکبر دهخدا نویسنده ترجیح داده تا آن را «لغت‌نامه دهخدا» بنامد. [۲]
این اثر علاوه بر اینکه تقریبا مشتمل بر کلیه‌ی لغات فرهنگ‌های خطی و چاپی مهم فارسی و عربی است، شامل هزاران لغت و ترکیب و کنایه و مثل ماخوذ از متون نظم و نثر و دیگر آثار علمی و ادبی متقدمان است که در هیچ یک از کتب فارسی و عربی دیده نمی‌شود. به علاوه اینکه هزاران لغت را که تا کنون در متون گوناگون پراکنده و مغلوط یافت می‌شد پس از تصحیح یک جا گردآورده است. از طرف دیگر بسیاری از لغات ترکی، مغولی، هندی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی و روسی در زبان فارسی متداول است در این گردآوری شده است. [۳] نویسنده کوشیده است حتی‌المقدور بیشتر لغات عربی را بیاورد. [۴]
ضبط کلمات در این لغت نامه با ذکر حرکات حروف متحرک در میان علامت] [ است. نویسنده پس از ذکر کلمه بر اساس الفبا، به اصل آن از جهت زبان و نوع دستوری کلمه با حروف ( اِ به جای اسم، ص به جای صفت) اشاره کرده و سپس به شرح لغت با ذکر ماخذ پرداخته است. وی مترادفات کلمه را در ذیل آن آورده است و پس از ذکر شواهد نظم و نثر معانی دیگر کلمه با ذکر علامت مشخص کرده است. اعلام رجال و اماکن را نیز مانند لغات نقل کرده و در بسیاری از موارد مآخذ را در جای خود ذکر کرده است. [۵] وی اعلام اروپایی را بر اساس استعمال مسلمانان آورده است. . [۶]
در این کتاب ضمن تفسیر حروف مفرده و معانی حروف اضافه و حروف ربط و اصوات و ذیل معانی اصطلاحی لغاتی که در صرف و نحو به کار می‌رود و همچنین ذیل اقسام نه گانه یا ده گانه کلمه فعل و ضمیر و صفت و غیره، به تفصیل قواعد دستور زبان فارسی تهیه شده و در برخی مجلدات آمده است. [۷]
ضمن اینکه لغات مصطلح و متداول و ترکیبات با ضبط صحیح و معنای حقیقی و مجازی آن‌ها با ذکر شواهد جمع آوری شده، بسیاری از لغات عامیانه و محلی نواحی مختلف ایران حتی‌الامکان ذکر شده است. [۸] نویسنده کوشیده است تا اغلب اصطلاحات و مفاهیم علمی متقدمان را از متون مختلف تدوین و آن‌ها را با لغات زبان علمی بین المللی فرانسه تطبیق نماید. [۹] تصاویر نباتات، حیوانات، رجال تاریخی، نقشه‌ها جداول آمارهای اقتصادی و الفبای ملل مختلف در طی لغت نامه آمده است. [۱۰]
از ویژگی‌های مهم این اثر برخورداری اکثر لغات آن از شواهد مختلف از آثار نظم و نثر و کتب معتبر است. تلاش شده در انتخاب اشعار از بهترین و صحیح‌ترین و قدیم‌ترین نسخ استفاده شود. [۱۱]
در مقدمه و تکمله آن مقالات بسیاری در لغت، لهجه‌ها، دستورزبان، فرهنگ‌ها و....درج شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن.