معجم رجال الاعتبار و سلوة العارفين
معجم رجال الاعتبار و سلوة العارفين، عنوان اثری است یک جلدی به زبان عربی از عبدالسلام بن عباس وجیه، در موضوع رجال.
| معجم رجال الاعتبار و سلوة العارفين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | وجیه، عبدالسلام بن عباس (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية |
| مکان نشر | اردن - عمان |
| سال نشر | 1421ق. = 2001م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /و3م6 / 55 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر، دانشنامه‌ای است از رجالی که در کتاب «الاعتبار و سلوة العارفين» حسین بن اسماعیل جرجانی آمده و وی از آنها در سندهای روایاتش، یا به‌صورت مجزا نام برده است. نویسنده در مقدمه کتابش، اظهار امیدواری کرده که این اثر، اضافه جدیدی به کتاب‌های رجال زیدیه باشد.
ساختار
کتاب، مشتمل است بر مقدمه مؤلف و معرفی رجال به‌ترتیب الفبایی.
دو بخش آخر کتاب به کنیه‌ها و زنان اختصاص یافته است.
گزارش محتوا
نویسنده پس از شکر الهی و درود بر رسولش(ص) و اهل‌بیت پاک آن حضرت، درباره محتوای مطالب کتاب و شیوه ارائه آن می‌نویسد: این اثر، دانشنامه‌ای است از رجالی که در کتاب «الاعتبار و سلوة العارفين» حسین بن اسماعیل جرجانی آمده و او از آنها در سندهای روایاتش یا به‌صورت مجزا نام برده است. من تمام تلاشم را کردم که همه این افراد را گرد آورم و حتی یک نفر از این رجال را هم جا نیندازم، اما با وجود تمام تلاشم در این ارتباط، افراد بسیاری از دستم در رفت و به تراجم آنان دست نیافتم و علت این کار یا تصحیف بود یا دگرگونی در نام‌ها یا سبب‌های دیگر...
درهرحال عبدالسلام بن عباس وجیه در این مقدمه متذکر می‌شود که در کتاب حاضر 1040 ترجمه از محدثین و زاهدان و علما و ائمه آل‌البیت (از ائمه زیدیه) و غیره، جمع کرده و آنها را بر اساس حروف الفبا مرتب کرده است.
وی در ارائه ترجمه این افراد، موارد زیر را مراعات کرده است:
- اسم و لقب و تاریخ ولادت و وفات - اگر یافت شده باشند - در عنوان ذکر شده است.
- اسم کامل شخص و صفت او و برخی از اساتید و شاگردانش که از آنان روایت کرده و از وی روایت کرده‌اند، به جهت تمییز شخص، ذکر شده است.
- خلاصه کلام اهل جرح و تعدیل درباره شخصی که ترجمه‌اش ارائه شده است.
- خلاصه اتفاقات زندگی شخص در ترجمه‌اش آمده است.
- کسانی از بزرگان که برای وی تخریج کرده‌اند، همان طور که صاحب الطبقات انجام داده است، آمده‌اند.
- ذکر مصادر و منابع ترجمه شخص (پس از ارائه ترجمه او).
وی در پایان مقدمه، اظهار امیدواری کرده که این کار، اضافه جدیدی به کتاب‌های رجال زیدیه باشد. او می‌نویسد: شاید مهم‌ترین مطلبی که در این کتاب هست، تعداد زیاد تراجم افرادی است که نزد صاحب طبقات، مجهول مانده‌اند. البته که مجهول ماندن این افراد نزد صاحب طبقات به دلیل کم بودن مصادر رجالی نزد وی بوده است[۱].
همان طور که ذکر شد، رجال این افراد، به‌ترتیب الفبا در کتاب ذکر شده است. پس از پایان یافتن نام رجال به‌ترتیب الفبایی، نویسنده در باب‌هایی جداگانه به ذکر کنیه‌ها و زنان، پرداخته است.
در برخی حرف‌ها، پس از ذکر نام آخرین شخص در آن حرف که ترجمه آنها ارائه شده، از افراد مجهول، تنها نام برده شده است. مثلا در حرف الف پس از ذکر ترجمه ایوب بن ابو تمیمه، نام 19 تن از افراد مجهول در این حرف، ذکر شده است که ابراهیم بن تبان، ابراهیم بن حسن بن سهل، ابوحاتم احمد بن حسن و... ذکر شده‌اند[۲].
در صفحه‌ای از کتاب که به‌عنوان نمونه برای خوانندگان گرامی عرضه می‌شود، درباره تنی چند از راویان می‌خوانیم:
زبیر بن عوام (28 قبل از هجرت – 36):
ابو عبدالله، زبیر بن عوام بن خویلد اسدی قرشی، صحابی شجاع و پسرعمه رسول خدا(ص) بود. در 12 سالگی اسلام آورد. در بدر و احد و سایر غزوات حضور داشت...
وی شخص متمولی بود و املاکی معادل حدود 40 میلیون درهم از خود برجای نهاد. ابن جرموز در جنگ جمل، او را پس از اینکه امیرالمؤمنین(ع) موعظه‌اش کرد و از جنگ با حضرت(ع) دست کشید، در وادی سباع کشت.
زرارة بن اعین (...- 150):
ابوالحسن، زراره بن اعین شیبانی (البته شیبانی بودن وی به ولاء است نه به نسب). رئیس فرقه زراریه از شیعه که منسوب به وی شده است. زراره، متکلم و شاعر و به ادبیات هم واقف بود. او از اهل کوفه بود. گفته شده نامش عبدربه است و زراره لقب او بوده. «الاستطاعة و الجبر» از کتاب‌های اوست. نجاشی درباره او می‌نویسد: زراره، شیخ و پیش‌کسوت اصحاب ما در زمان خودش بود. او قاری، فقیه، متکلم، شاعر و ادیب بود و کمالات فضل و دین در وی جمع بود. زراره صادق در روایاتش است.
نویسنده می‌گوید: قدح زراره در بسیاری از روایات در کتاب‌های امامیه و دیگران آمده است، ولی برخی، اصرار دارند که تنها روایات را از وی اخذ کرده و اکاذیبش را درباره اهل‌بیت(ع) تصدیق کنند[۳].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در پایان اثر ذکر شده است.
منابع هر شخصی که ترجمه از او در کتاب ارئه شده، در پایان ذکر ترجمه او آمده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.