تفسير قتادة رضي‌الله‌عنه

تفسير قتادة رضي‌الله‌عنه(60 - 117 ه): دراسة للمفسر و منهج تفسيره
پدیدآوران	بدر، عبدالله ابوالسعود (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	تفسير قتادة
ناشر	عالم الکتب
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1399ق. = 1979م.
چاپ	یکم
موضوع	تفسیر - فن، قتادة بن دعامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏ ‎‏/‎‏ق‎‏7‎‏ب‎‏4 / 92/8 BP

تفسیر قتاده، تفسیری است از قرآن کریم، از قتاده بن دعامه سدوسی بصری (60-117ق) که توسط عبدالله ابوالسعود بدر، منتشر شده است.

قتاده از طبقه تابعان بوده و تفسیر او نظیر تفسیر دیگر تابعان از ویژگی‌های ذیل برخوردار است:

1. ثبت و تدوین و تألیف تفسیر؛ دوره این مفسر، آغاز عصر تدوین تفسیر بود، چون تفسیر در عهد صحابه جمع‌آوری نشده بود، اگر مردم در این مورد ابهامی داشتند، سؤال کرده و رفع ابهام می‌شد، در این دوران، علومی که مربوط به تفسیر بود نیز تدوین شد که بر اقوال تابعان و آرای تفسیری آنها متکی بود.
2. گستردگی و توسعه به رأی و اجتهاد؛ اگر چه تفسیر در عهد قتاده کاملا از شکل نقلی و اثری خارج نشد، ولی مانند گذشته نتوانست به همان شیوه نقلی باقی بماند. به‌طور کلی در مواردی که از پیامبر(ص) یا صحابه روایت یا سخنی نرسیده باشد، قتاده با توجه به قرائن و شواهدی در آیات قرآن کاوش و دقت کرده و در مورد آیات به اجتهاد رسیده است.
3. گسترش اختلافات اقوال تفسیری؛ اختلافات مذهبی در میان تابعان، نسبت به صحابی بیشتر نمودار است و رایج‌ترین فرقه‌ها در این دوره قدریه، خوارج، رافضه و مرجئه بودند که بر تفسیر دوره قتاده تأثیر می‌گذاشت، به‌طوری که تفسیر آنها از دوره صحابه کاملا متمایز می‌شد، در این میان تفسیرهائی بوجود آمد که در واقع حمایت از آراء و عقاید مذهبی خاصی بود و چه‌بسا کار در این امر به مبالغه انجامید به طوری که بسیاری از بزرگان مورد اتهام قرار گرفتند. چنان که قتاده نیز متهم به مذهب قدری شد.
4. استفاده از پند و موعظه؛ از آشکارترین ویژگی‌های تفسیر قتاده، جنبه تربیتی اوست، به‌طوری که در جوانب مختلف تفسیر او، پند و موعظه و تذکر قابل مشاهده است که این ویژگی در تفسیرش را مدیون استادش حسن بصری است.
5. توجه به سندآوری برای روایات و اقوال.
6. توجه به اسرائیلیات در تفسیر.

منابع مقاله

1. ایزدخواستی، زینب، «مبانی تفسیری قتاده بن دعامه سدوسی»، مجله‌نامه الهیات، سال یازدهم، شماره چهل و پنجم، زمستان 1397.