غفرانی، محمد

نام	غفرانی، محمد
نام‎های دیگر
نام پدر
متولد	1305ش
محل تولد	مشهد
رحلت	1389ش
اساتید	محمدتقی شریعتی آیت‌الله شیخ مهدی اصفهانی سید اسدالله تبریزی مهدی الهی قمشه‌ای احمد بهمنیار سید محمدکاظم عصار
برخی آثار	فرهنگ اصطلاحات روز فارسي - عربي
کد مؤلف	AUTHORCODE05761AUTHORCODE

محمد غفرانی (متولد 1305-1389ش)، ادیب و لغت‌شناس معاصر، از شاگردان آیت‌الله مدنی، صاحب فرهنگ‌نامه «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة (فرهنگ‌نامه معاصر عربی - ‌فارسی)».

ولادت

محمد غفرانی، در سال 1305ش، در مشهد، در خانواده‌ای یزدی‌تبار، متولد شد.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود به پایان رسانید و در سال‌های 1318-‌1319ش، در مجلس درس تفسیر محمدتقی شریعتی، با جمعی از دوستان و یاران هم‌کلاسی خود، حضوری مستمر داشت.

همچنین در عنفوان جوانی، چند صباحی محضر درس آیت‌الله شیخ مهدی اصفهانی را درک نمود که روزهای جمعه در منزل ایشان، برگزار می‌شد.

اساتید

در سال 1322ش، پس از پایان دروس مقدماتی حوزوی در مشهد، با تنی چند از طلاب علوم دینی آن دیار، رهسپار نجف اشرف شد و مدت چهار سال و اندی، در جوار آستان حضرت علی(ع)، رحل اقامت افکند و از محضر حجج اسلام و مدرسین معظم فقه، اصول، حکمت و ادبیات عرب آن روزگار، کسب فیض نمود که از جمله آنها، عبارتند از:

1. سید حسن بن یوسف مکی عاملی؛
2. سید اسدالله تبریزی (شهید محراب آیت‌الله مدنی).

وی بخش معظم از دو جلد کتاب لمعه شهید ثانی را با جمعی از دوستان خود، از جمله شیخ حبیب‌الله خراسانی، سید مجتبی نواب صفوی، سید ابراهیم شاهرودی و سید علی قدمگاهی نیشابوری، در محضر آیت‌الله مدنی تلمذ نمود و مجلس درس اخلاق ایشان را که شب‌های جمعه در محوطه مدرسه سید محمدکاظم یزدی منعقد می‌شد و تا پاسی از نیمه‌شب ادامه می‌یافت، درک کرد.

از دیگر اساتید برجسته ایشان در حوزه علمیه نجف، عبارتند از:

1. شیخ عبدالرحیم فیض گنابادی، استاد فقه؛
2. حاج میرزاآقا شمس آذری (بادکوبه‌ای)، استاد منطق؛
3. شیخ محمدرضا بخارایی و فاضل قائنی، استاد علم نحو و علم کلام؛
4. آیت‌الله آقا سید علی تبریزی و سید آقا شوشتری، فقه استدلالی و....

وی پس از پایان دروس سطح، در سال 1325ش، به ایران بازگشت و به‌منظور ادامه تحصیل متدیک، در سال 1327ش، پس از موفقیت در کنکور دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران (الهیات و معارف اسلام)، تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز نمود. در خردادماه سال 1330ش، با احراز رتبه اول در رشته منقول (فقه و معارف اسلامی) به دریافت دانشنامه لیسانس نائل آمد. برخی از اساتید ایشان در دانشگاه، عبارتند از:

1. شیخ مهدی الهی قمشه‌ای؛
2. احمد بهمنیار؛
3. سید محمدکاظم عصار؛
4. فاضل تونی؛
5. سید محمد مشکوة؛
6. محمود شهابی؛
7. ذوالمجدین؛
8. مدرس رضوی؛
9. ادیب بجنوردی؛
10. بدیع‌الزمان فروزانفر؛
11. جلال‌الدین همایی؛
12. عبدالعظیم قریب؛
13. محمد معین؛
14. ذبیح‌الله صفا.

دعوت به مصر

در سال 1335ش، در حین ادامه تحصیلات در رشته دکتری فلسفه در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، به دعوت دانشگاه قاهره عازم کشور مصر شد و در زمینه زبان و ادبیات عرب، از محضر گروهی از بزرگان و مشاهیر فرهنگ و معارف اسلامی عرب‌زبان، کسب فیض نمود، از جمله:

1. عبدالوهاب عزام؛
2. محمد احمد خلف‌الله؛
3. طه حسین، معروف به «عميد الأدب العربي»؛
4. مصطفی سقا، معروف به «فراء مصر» و صاحب کتاب «إحياء النحو»؛
5. عباس حسن، معروف به «سیبویه مصر» و صاحب کتاب «النحو الوافي»؛
6. محمد عبدالمنعم خفاجی، معروف به «ادیب مصر»؛
7. عبدالحلیم نجار؛
8. محمد غنیمی هلال، استاد کرسی ادبیات تطبیقی در دانشگاه الازهر؛
9. شوقی ضیف؛
10. محمد عرفه؛
11. محمود احمد عماره؛
12. محمد دراز.

اینان همگی از مشایخ برجسته و اساتید متخصص و مبرز وقت دانشگاه الازهر و سایر دانشگاه‌های مصر بشمار رفته و در جوامع علمی اسلامی (عرب‌زبان و غیر عرب‌زبان) از منزلتی والا برخوردارند.

بازگشت به ایران

وی در سال 1343ش، به ایران بازگشت و از همان سال، تا سال 1361ش، در دانشکده الهیات و معارف اسلامی تهران، به تدریس و تحقیق در سطوح مختلف لیسانس، فوق لیسانس و دکتری پرداخت و حاصل نیم قرن تلاش وی در راه اعتلای فرهنگ و معارف پربار اسلامی، مجموعا حدود ده کتاب درسی و دانشگاهی به دو زبان فارسی و عربی است و همچنین بیش از بیست مقاله پژوهشی از وی به فارسی و عربی در مصر، لبنان، تهران و کراچی در مجلات معتبر علمی و دانشگاهی این چهار کشور، انتشار یافته است. در همین راستا، گزارشی در معرفی کتاب «عبدالله بن المقفع» تألیف وی، به‌عنوان یک منبع معتبر و موثق علمی از سوی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ارائه شده است.

وی در سال 1361ش، بازنشست شد، ولی همچنان به تلاش و فعالیت علمی خود، به‌ویژه با دانشگاه آزاد اسلامی، ادامه داد که نتیجه آن، تألیف و ترجمه حدود پنج کتاب علمی و آموزشی دانشگاهی است. همچنین پژوهشی دیگر تحت عنوان «حروف معانی عامل در زبان عربی» را می‌توان از وی نام برد که از سوی مؤسسه امیرکبیر، انتشار یافته است.

وفات

این استاد بزرگ ادبیات عرب در آخرین روزهای 1389ش بر اثر کهولت سن درگذشت.

آثار

وی علاوه بر آثار مذکور، کتاب دیگری تحت عنوان «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة (فرهنگ‌نامه معاصر عربی - ‌فارسی)» تألیف نموده است که شاید بتوان آن را مهم‌ترین اثر او دانست. این کتاب، فرهنگ‌نامه‌ای عربی - ‌فارسی است که دربردارنده شرح واژه‌ها، اصطلاح‌ها و تعبیرهای عربی معاصر به زبان فارسی می‌باشد. از جمله ویژگی‌های کتاب، این است که در آن سعی شده است همه اصطلاحات و تعبیرات متداول روزمره عربی و فارسی در مجامع و محافل مختلف زندگی، از جمله رسانه‌های گروهی، به‌ترتیب الفبایی فراهم شود و به اصطلاحات محلی (عامیانه - ‌فصیح) هم در حد امکان اشاره شده است. این فرهنگ‌نامه عربی - ‌فارسی، در شیوه نگارش، یک اقدام نوین علمی در سطح دانشگاهی است که در وهله نخست می‌تواند پاسخگوی نیاز دست‌اندرکاران فرهنگی و پژوهشگران معارف اسلامی باشد. این کتاب همچنین می‌تواند نیاز طلاب حوزه‌های علمیه و دانشجویان دو گروه زبان و ادبیات عربی و زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه‌های مختلف، برآورده کند.

منابع مقاله

1. غفرانی، محمد، «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة (فرهنگ‌نامه معاصر عربی - ‌فارسی)»، تهران، امیرکبیر، 1388.
2. بی‌نام، «قاموس عصري في المصطلحات الحديثة»، برگرفته از سایت خبرگزاری مهر، کد خبر: 952776، انتشار: 4 مهر 1388، دریافت یک‌شنبه 22 اسفند 1400

وابسته‌ها

قاموس عصري في المصطلحات الحدیثة (فرهنگنامه معاصر)