تاريخ الفقه الجعفري
| تاریخ الفقه الجعفري | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مغنیه، محمدجواد (مقدمه‌نويس) حسنی، سید هاشم معروف (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | عرض و دراسه |
| ناشر | دار الکتاب الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1411 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | فقه جعفری - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 148 /ح5ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ الفقه الجعفرى، اثر هاشم معروف حسنى، از كتب مرجع و معتبر معاصر در شناسايى ادوار و مراحل تشريع و تحولات اجتهاد و مكاتب مجتهدان امامى است و با مقدمه‌اى مختصر به قلم محمد جواد مغنيه، در تبيين مفهوم فقه و تفاوت آن با تاريخ و اشاره به اهميت تاريخ فقه و ارزش كار مؤلف در حدود 320 صفحه و 4 فصل تنظيم و تدوين يافته است.[۱]
انگيزه تأليف
شناساندن نخستين تشريعات و مقاصد قانون‌گذارى اسلامى، به طور اجمالى در دو عنوان عبادات و معاملات با استفاده از مصادر اوليه.
ساختار
منبع اصلى نویسنده، آيات قرآن كريم و تأمل در روابط، مناسبات و معانى عميق و حقيقى آنها براى استخراج نظام فقهى اسلام و شيعه و سپس تأمل در تاريخ شكل‌گيرى مذهب شيعه است. بنابراین روش نویسنده روش و روى‌كردى تاريخى و معطوف به قرآن است و ارجاعات او عموماًبه كتب تاريخ فقه و تاريخ اصول فقه مى‌باشد و به متون و مجامع فقهى و حديثى استنادى صورت نمى‌گيرد. نویسنده، از آثار علماى معاصر شيعه و اهل سنت؛ مانند محمد ابوزهره، محمد جواد مغنيه، سيد حسن صدر، عبدالحسين شرف‌الدين، محسن امينى و عبدالفتاح عبدالمقصود بهره مى‌برد.[۲]
گزارش محتوا
در فصل اول از نياز انسان به شريعت مقدمه‌اى براى استدلال بر ضرورت آن ارائه شده است. اين مقدمه بر تنوع و گستردگى نيازهاى انسان و ناتوانى و نادانى عموم بشر نسبت به همه امور و مصالح و مفاسد مسائل مى‌باشد و همين موضوع، نياز به مصدر و منبعى معصوم و قادر مطلق و دانا كه باطن امور و كنه حقايق برایش روشن است را براى انسان ضرورى مى‌سازد. اين منبع معصوم، وحى است و قرآن كريم محصول اين وحى است. نویسنده، سپس مشخصات كلى نظام معرفتى عقيدتى اسلام و اهميت توحيد، معاد و سپس عبادات شرعى را از چشم‌انداز آيات قرآنى بررسى كرده است.
قرآن، اسلوب ويژه‌اى در دعوت به توحيد دارد. در آيات قرآن همواره فطرت و سرشت انسان‌ها مخاطب قرار مى‌گيرند. وى سپس نمونه‌هایى از آيات توحيدى قرآن و برخى از استدلال‌ها و براهین قرآنى در اثبات معاد و قيامت را آورده است. نویسنده، سپس با بررسى عبارات و مضامين قرآنى به اين نتيجه رسيده كه تشريع در قرآن به يك روش و اسلوب طرح نشده، بلكه شكل‌هاى مختلفى براى طرح موضوع و بيان احكام مد نظر شارع مقدس بوده، از جمله گاهى از صيغه مضارع براى انجام خواسته شارع ياد شده؛ مانند ان الله يأمركم بالعدل و الاحسان[۳] گاهى هم با خبر دادن از چيزى كه بر مردم نوشته شده با عبارت كتب عليكم ياد گرديده.[۴]
همان طور كه صيغه‌هاى طلب در قرآن متنوع و متكثرند، هم‌چنين وسايل و صيغه‌هاى ترك افعال و نهى هم تكثر اسلوبى دارند، سپس از نظام عبادى قرآن و اهميتى كه قرآن به تصحيح رابطه فرد با پروردگار مى‌دهد بحث شده و تأكيد شده كه اين موضوع بر بقيه نظام‌ها و دستورات و مناسبات تقدم و اولويت دارد. نویسنده، گزيده‌اى از معارف قرآنى راجع به تشريع نماز، اوقات نماز، نمازهاى واجب، تشريع روزه و حج و ماليات زكات و نظام صدقات را بررسى و تحليل كرده است.[۵] در بعد اجتماعى و مناسبات و معاملات ميان افراد هم تشريع قرآنى نظام مشخص و متمايزى دارد؛ نویسنده، به اختصار از ويژگى‌هاى تشريع قرآنى در بعد اجتماعى و مرتبط با دفاع، زن، نظام ازدواج، تعداد زوجات، طلاق، رجوع در طلاق و طلاق سه‌گانه با يك لفظ، حجاب، ارث، احكام عقود و معاملات و جزييات و مجازات‌هاى قرآنى بحث كرده است.
فصل دوم به بررسى وضعيت سياسى بعد از وفات پيامبر و تعريف شيعه به مواليان و دوست‌داران اهل‌بيت اختصاص يافته و منشأ پيدايش شيعه تحقيق شده است. در فصل سوم از ادوار تشريع و مراحل مختلف آن و مشخصات هر كدام از اين مراحل سخن رفته و به شكل‌گيرى اصول فقه، نقش قياس، منبع تدوين حديث و فقه در تشيع و اجتهاد اسلامى اشاره شده است و نقش اهل‌بيت و پيروان آنها در توسعه اجتهاد و تكامل تشريع اسلامى و مناسبات آنها با صحابه و تابعين بررسى شده است. در اين فصل، بحثى قابل توجه به تبيين ادله احكام و مبانى فقهى شيعه در زمان صحابه اختصاص يافته است. در فصل چهارم، علاوه بر بررسى اوضاع سياسى از شكل‌گيرى مبانى اجتهادى شيعه و تدوين حديث و فقه و ادله فقهى و مؤلفان و متون اوليه فقهى شيعه در عهد تابعين بحث شده است.
پانویس
- ↑ تاریخ الفقه الجعفری، هاشم حسنی، ج۱، ص۷
- ↑ همان، ج۱، ص۱۵
- ↑ سوره نحل، آیه ۹۰
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۷۸
- ↑ همان، ج۱، ص۲۱