أخلاقيات الإمام علي أمير‌المؤمنين(ع)
| أخلاقيات الإمام علي أمیر المؤمنين علیه‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مدرسی، سید هادی (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | قراءة في تعاملات الإمام من موقع المؤمن الصادق و المعارض المخلص، و الحاکم العادل |
| ناشر | دار العلوم |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1431 ق یا 2010 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اخلاق اسلامی
علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اخلاق علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‌ها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 37/4 /م4الف3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أخلاقيات الإمام علي أمیر‌المؤمنين(ع)، اثر هادى مدرسى، به زبان عربى و در موضوع اخلاق امیرالمؤمنين(ع) است.
ساختار
كتاب، در سه جلد تنظيم شده و مشتمل بر یک مقدمه از مؤلف[۱] و متن است. مطالب متن، در سه بخش بيان شده است.
مؤلف، در بيان و شرح مطالب و مباحث، از آيات قرآنى و اشعار و قصايد عربى استفاده نموده است. آيات را به‌صورت كامل ذكر كرده و برای برخى از آيات، تفسير كوتاهى بيان نموده است.
گزارش محتوا
كتاب، مشتمل بر شرح و توضيح جنبه‌هاى اخلاقى در زندگى فردى، اجتماعى و سياسى امیرالمؤمنين(ع) و بيان تعاملات و برخوردهاى مختلف آن حضرت به‌عنوان الگویى شايسته برای عبدمؤمن، حاكم عادل و معارض حكيم است.
مطالب كتاب، در سه محور اساسى بيان شده است:
- اخلاقيات مؤمن؛
- اخلاقيات معارض؛
- اخلاقيات حاكم.
در جلد اول، مؤلف، صفاتى را كه یک فرد مؤمن بايد داشته باشد، بيان نموده و كلمات و جملات على(ع) را پيرامون این صفات ذكر كرده و شرح داده است.
اولین موردى كه وى بيان نموده «تقوا و اخلاص» است [۲]و در آغاز آن چنين نوشته است:
«حيات و زندگى مردم، بر گرد سه محور مى‌گردد: اول، محور ايمان به خدا و آنچه به آن مربوط است، از قبيل قضيه عبادت، اخلاق و التزام به احكام؛ دوم، محور قضيه‌اى معين كه به ارزشى از ارزش‌ها يا مصلحتى از مصالح عمومى مربوط است؛ سوم، محور ذات و آنچه مربوط به آن است، از قبيل شهوات، لذت‌ها و مصالح.
حيات بيشتر مردم، در اطراف محور سوم مى‌چرخد... و گروه اندكى، قضيه‌اى معين مثل آزاد كردن سرزمین‌هایشان يا محقق نمودن عدالت در آنها يا... را برمى‌تابند و به خاطر آن مى‌جنگند و گروه اندك‌ترى، مؤمنان هستند كه حياتشان بر محور ايمان به خدا مى‌گردد...»[۳].
برخى از صفات و اخلاقياتى كه مؤلف در این قسمت ذكر مى‌كند و در مورد آنها جملات حضرت على(ع) را شاهد مى‌آورد، عبارت است از: يقين[۴]، زهد[۵]، تواضع[۶]، مبادره[۷]، وفا[۸]، تضحيه (خود را آماده جانبازى كردن)[۹]، عطاء[۱۰]، شجاعت[۱۱]، برآوردن نيازهاى مردم[۱۲]، ايثار[۱۳]، حلم[۱۴]، كار با زور بازوى خویش[۱۵]، توازن بين دنيا و آخرت[۱۶] و دعابه (شوخى و مزاح كردن)[۱۷]
مؤلف، در قسمت دوم، پيرامون اخلاقيات معارض سخن مى‌گوید و در آغاز چنين مى‌نویسد:
«گاهى معارضه، با حكم باطلى است كه هيچ حقى با آن نيامیخته و گاهى با حقى است كه باطل با آن درآمیخته است. اولى، مانند اينكه بيگانه، جايى را اشغال كند و با زور بر مردم حاكم گردد... در این صورت مى‌بايست معارضه، فراگیر و بى‌حد و مرز باشد، مگر حد و مرزهایى كه به ارزش‌هاى انسانى مربوط مى‌شود. دومى، مانند اينكه مردم، خود، حكومتى را انتخاب كنند، ولى آن حكومت از ستم عارى نباشد و حق را به شكل كامل اجرا نكند... در این صورت بايد معارضه، محدود به حدود اخلاقى و موازين شرعى ویژه خود باشد[۱۸]».
در ادامه، مؤلف، این مطلب را با توجه به زندگى اجتماعى و سياسى و فردى امیرالمؤمنين و جايگاه وى، شرح و توضيح مى‌دهد و در این زمینه، قضاياى مختلفى را كه در زمان آن حضرت رخ داده و نحوه برخورد او را با مشكلات داخلى و خارجى بيان مى‌كند.
جلد دوم كتاب، مشتمل است بر قسمت سوم؛ يعنى اخلاقيات حاكم [۱۹]كه بخش اصلى و مفصل كتاب است و مؤلف در ابتداى آن مى‌نویسد: «جامعه بشرى به‌طور عام، داراى دو گروه است: حاكمان و محكومان... و ارتباط ممكن بين اينها از سه حال خارج نيست: استبدادى، هرج و مرجى و شورايى...[۲۰]».
وى در ادامه، با استناد به آيات و روايات، حكومت شورايى را تنها حكومت حق و غير آن را باطل مى‌داند و از حقوق متقابلى كه حاكم و محكوم يا امام و امت بر یکديگر دارند، سخن مى‌گوید[۲۱] و مقولاتى مانند تأمین آزادى‌هاى گوناگون (همچون آزادى اظهار نظر، آزادى تشكيل اجتماعات و احزاب[۲۲] و آزادى معارضه[۲۳] و مخالفت) حاكمیت مردم[۲۴]، قداست قانون[۲۵]، احترام به حقوق انسانى[۲۶]، اعتراف به حق معارضه[۲۷]، التزام به عدالت در ابعاد مختلف[۲۸]، سخت‌گیرى به خود [۲۹]و به خویشان[۳۰] و به مسئولین[۳۱] و... را مورد بررسى قرار داده و در این باره، از كلمات و سيره امیرالمؤمنين(ع) استفاده نموده است.
مؤلف، در جلد سوم، به ذكر كلمات و جملاتى كه درباره حضرت على(ع) گفته شده، پرداخته است[۳۲] و در این مورد به آيه ولايت[۳۳]، سخنان پيامبر اسلام(ص)[۳۴]، سخن خود حضرت امیر(ع)[۳۵]، سخنان معاصرين با آن حضرت[۳۶]، سخنان علماء و متفكرين[۳۷] و متأخرين[۳۸] متمسك شده است، سپس نامه امام به مالك اشتر را تحت عنوان «دستور الامام(ع)لحكام العدل[۳۹]»، در صد و ده بند بيان كرده و در ادامه، دعا و مناجات حضرت[۴۰]، وصاياى حضرت رسول(ص) به آن حضرت[۴۱] و آخرين وصيت حضرت[۴۲] را ذكر نموده است.
وضعيت كتاب
در ابتداى هر جلد، سوره حمد و در پایان هركدام، فهرست مطالب و موضوعات آن ذكر شده است و در پایان جلد سوم، علاوه بر آن، فهرست آيات قرآنى و فهارس كتاب اخلاقيات امیرالمؤمنين شامل انبياء و رسل، كتب و مصاحف، اعلام، نساء، قبائل و اقوام و احزاب، القاب، مدن و بقاع و اماكن، معاهدات و اتفاقيات، معارك و حروب، اسماء آلت و مصادر و مراجع نيز درج گرديده است.
برخى از توضيحات و منابع در پاورقى‌ها بيان شده است.
پانويس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص7
- ↑ ر.ک: متن، ج1، ص11
- ↑ ر.ک: همان، ص11-12
- ↑ ر.ک: همان، ص 70
- ↑ ر.ک: همان، ص86
- ↑ ر.ک: همان، ص137
- ↑ ر.ک: همان، ص150
- ↑ ر.ک: همان، ص159
- ↑ ر.ک: همان، ص165
- ↑ ر.ک: همان، ص171
- ↑ ر.ک: همان، ص185
- ↑ ر.ک: همان، ص214
- ↑ ر.ک: همان، ص230
- ↑ ر.ک: همان، ص237
- ↑ ر.ک: همان، ص245
- ↑ ر.ک: همان، ص251
- ↑ ر.ک: همان، ص267
- ↑ ر.ک: همان، ص273
- ↑ ر.ک: همان، ج2، ص9
- ↑ ر.ک: همان، ص9
- ↑ ر.ک: همان، ص20
- ↑ ر.ک: همان، ص24
- ↑ ر.ک: همان، ص25
- ↑ ر.ک: همان، ص26
- ↑ ر.ک: همان، ص59
- ↑ ر.ک: همان، ص63
- ↑ ر.ک: همان، ص 65
- ↑ ر.ک: همان، ص94
- ↑ ر.ک: همان، ص 155
- ↑ ر.ک: همان، ص161
- ↑ ر.ک: همان، ص170
- ↑ ر.ک: همان، ج3، ص7
- ↑ ر.ک: همان، ص11
- ↑ ر.ک: همان، ص12
- ↑ ر.ک: همان، ص16
- ↑ ر.ک: همان، ص19
- ↑ ر.ک: همان، ص22
- ↑ ر.ک: همان، ص30
- ↑ ر.ک: همان، ص61
- ↑ ر.ک: همان، ص97
- ↑ ر.ک: همان، ص109
- ↑ ر.ک: همان، ص 133
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.